Het eerste onderzoek richtte zich op de vraag of vitamine D-supplementen, omega-3-vetzuren en regelmatige lichaamsbeweging kunnen bijdragen aan het vertragen van biologische veroudering bij oudere volwassenen. Biologische veroudering wordt gemeten met behulp van de epigenetische klokken PhenoAge, GrimAge2, en DunedinPACE. Deze klokken bieden inzichten in de biologische leeftijd en het tempo van veroudering. Deze studie is onderdeel van de DO-HEALTH-studie, uitgevoerd in vijf Europese landen. Een vergelijkbaar onderzoek keek wat voor effect caloriererstrictie heeft op deze verouderingsklokken.
Het onderzoek, dat drie jaar duurde, had 777 deelnemers uit Zwitserland, die bij aanvang gezond waren. De gemiddelde leeftijd was 75 jaar, en meer dan de helft bestond uit vrouwen. De deelnemers werden willekeurig toegewezen aan acht verschillende behandelgroepen om de afzonderlijke en gecombineerde effecten van vitamine D (2000 IE per dag), omega-3 (1 gram per dag) en een thuisoefenprogramma (30 minuten, drie keer per week) te onderzoeken.
De gebruikte epigenetische klokken
De epigenetische klokken maken gebruik van veranderingen in DNA-methylatie. Dit is een proces waarbij methylgroepen aan DNA worden toegevoegd, meestal om genexpressie te onderdrukken. Naarmate we ouder worden, veranderen onze DNA-methylatiepatronen, en deze veranderingen kunnen worden gebruikt om de biologische leeftijd te voorspellen, die kan verschillen van de chronologische leeftijd. Veranderingen in DNA-methylatie worden in verband gebracht met leeftijdsgebonden ziektes zoals Alzheimer, hart- en vaatziekten en kanker. Versnelde epigenetische veroudering kan wijzen op een hoger risico op deze ziektes. Levensstijl en omgevingsfactoren kunnen DNA-methylatiepatronen beïnvloeden en mogelijk verouderingsprocessen versnellen of vertragen. In dit onderzoek werden dus de 3 factoren omega-3 vetzuren, vitamine D en lichaamsbeweging getest.
- PhenoAge: Deze klok voorspelt biologische leeftijd op basis van DNA methylatiepatronen die gerelateerd zijn aan biomarkers zoals bloedwaarden van glucosemetabolisme, nier- en leverfunctietesten en ontstekingsmarkers. Het is vooral nuttig bij het schatten van het risico op ziektes en vroegtijdig overlijden. Het is ontwikkeld met de gegevens van 3 grote bevolkingsonderzoeken uit de VS en Italië
- Grimage en GrimAge2 (verbeterde versie): Deze tracht het sterfterisico en het risico op leeftijdsgerelateerde aandoeningen te voorspellen. O.a. gebaseerd op gegevens over plasma-eiwitten en rookgeschiedenis van een groot Amerikaans bevolkingsonderzoek (Framingham).
- DunedinPACE: Deze klok meet het tempo van veroudering in plaats van de totale biologische leeftijd. Gebaseerd op fysiologische veranderingen over een periode van 20 jaar bij deelnemers aan de Dunedin studie uit Nieuw-Zeeland.
Resultaten
- Omega-3-suppletie had het sterkste effect op het vertragen van biologische veroudering. Het verminderde het tempo van veroudering zoals gemeten door de PhenoAge-, GrimAge2- en DunedinPACE-klokken.
- Vitamine D en lichaamsbeweging afzonderlijk hadden geen significant effect op de epigenetische klokken, maar versterkte wel het effect van de omega-3 olie, vooral op de PhenoAge-klok.
- Het gecombineerde effect van alle drie de interventies vertraagde de biologische leeftijd met 2,9 tot 3,8 maanden over de drie jaar van de studie.
De onderzoekers merkten ook op dat de effecten van omega-3 groter waren bij deelnemers met hogere vitamine D-spiegels en lagere basisniveaus van omega-3-vetzuren.
Calorierestrictie
Het andere hier besproken onderzoek bestudeerde de invloed van langdurige calorierestrictie (minder eten) op biologische veroudering, gemeten aan de hand van dezelfde epigenetische klokken, in gezonde volwassenen. Het onderzoek maakt deel uit van de CALERIE-studie (Comprehensive Assessment of Long-term Effects of Reducing Intake of Energy). De 220 deelnemers waren bij aanvang gemiddeld 38 jaar en hadden geen obesitas. 145 van hen werden ingedeeld in de calorierestrictiegroep. Zij kregen de opdracht om twee jaar lang 25% minder te eten . De anderen vormden de controlegroep die geen beperkingen kregen opgelegd.
Na twee jaar bleek dat de gerealiseerde calorierestrictie gemiddeld maar 11,9% was geweest. Deze calorierestrictie leidde tot een significante vertraging van de verouderingssnelheid volgens de DunedinPACE-meting, met een reductie van 2-3% in het tempo van biologische veroudering.
De PhenoAge- en GrimAge-klokken lieten geen positieve verandering zien in het tempo van veroudering. Het innemen van twee omega-3 visoliecapsules per dag lijkt dus een sterker anti-verouderingseffect te hebben volgens deze onderzoeken. Alleen als men wel in staat is het aantal calorieën drastisch te verminderen zou het mogelijk een vergelijkbaar effect hebben als omega-3 want deelnemers die een hogere mate van calorierestrictie (minstens 20%) bereikten, ervoeren een grotere vertraging in het verouderingstempo. Bij hen was de verouderingsvertraging ongeveer 3,5-4%, weer volgens de DunedinPace klok. Dit is groter dan het effect van omega-3 in de eerste studie maar bij de andere twee biologische klokken werd dit effect niet gemeten. Ook niet dus bij de mensen die minstens 20% minder calorieën hadden gegeten.
Omdat de leeftijd van de deelnemers in de eerste studie veel hoger is dan in de tweede studie zijn de resultaten niet helemaal goed vergelijkbaar.
Individual and additive effects of vitamin D, omega-3 and exercise on DNA methylation clocks of biological aging in older adults from the DO-HEALTH trial. Bischoff-Ferrari, H.A., Gängler, S., Wieczorek, M. et al Nat Aging (2025). https://doi.org/10.1038/s43587-024-00793-y
Effect of long-term caloric restriction on DNA methylation measures of biological aging in healthy adults from the CALERIE trial. Waziry R, Ryan CP, Corcoran DL, Huffman KM, Kobor MS, Kothari M, Graf GH, Kraus VB, Kraus WE, Lin DTS, Pieper CF, Ramaker ME, Bhapkar M, Das SK, Ferrucci L, Hastings WJ, Kebbe M, Parker DC, Racette SB, Shalev I, Schilling B, Belsky DW. Nat Aging. 2023 Mar;3(3):248-257. doi: 10.1038/s43587-022-00357-y. Epub 2023 Feb 9. Erratum in: Nat Aging. 2023 Jun;3(6):753. doi: 10.1038/s43587-023-00432-y. PMID: 37118425; PMCID: PMC10148951.
Delen.