Als mensen overstappen op een koolhydraatarm dieet zoals het ketogeen dieet 1 , dan daalt vaak het ‘slechte’ LDL- cholesterolgehalte. Bij sommige mensen treedt er echter een sterke stijging op van dat gehalte. Nu is er een duidelijk patroon in ontdekt. Bij slanke, ogenschijnlijk gezonde en sportieve mensen zal het LDL- cholesterolgehalte veelal sterk stijgen terwijl mensen met obesitas een daling kunnen verwachten. Deze ontdekking zet het denken over de rol van cholesterol in het ontstaan van atherosclerose op zijn kop.

Men voerde een meta-analyse uit van alle goed gecontroleerde, klinische onderzoeken waarbij een dieet met minder dan 130 gram koolhydraten per dag werd gegeten en waarbij het BMI van de deelnemers bekend was en de LDL-cholesterolgehaltes waren gemeten. 41 onderzoeken met in totaal 1379 deelnemers voldeden aan de criteria. Bij mensen met een gezond gewicht (BMI<25) zag men gemiddeld een stijging van het ldl gehalte met  1,06 mmol/L. Bij mensen met een BMI tussen 25 en 35 was er gemiddeld geen verandering in het ldl door het koolhydraatarme dieet. Bij mensen met een BMI bij aanvang van 35 of hoger trad er een daling op van 0,18 mmol/L.  De BMI index had een veel sterker effect dan het verzadigd vet gehalte in de voeding.

Dit onderzoek is geïnspireerd op de ontdekkingen en theorieën van David Feldman.  Hem was opgevallen dat sommige mensen op een ketogeen dieet of op een carnivoor dieet bepaalde extreme lipidecijfers laten zien. Hij Noemt deze mensen “lean mass hyperresponders” (magere hyperreageerders).  De resultaten bij deze mensen zijn nog wat extremer. Slanke sportieve mensen, met een hoge energiebehoefte bij wie , als de glycogeen voorraden in de lever uitgeput zijn, vet moeten vrijmaken uit vetcellen om aan de energiebehoefte te voldoen. Deze vetcellen worden in de lever weer omgezet in triglycerides. Deze worden dan vervoert door VLDL om af te geven als energie aan de cellen. Via IDL wordt VLDL LDL. Deze bevatten niet veel triglycerides meer maar meer cholesterol. Er is een grote omzet in vetmetabolisme. Dit lipideprofiel wordt gekenmerkt door hoge LDL gehaltes, hoge HDL gehaltes (totaalcholesterol is dus ook hoog) en erg lage triglyceridegehaltes.  Als opnieuw het koolhydraatgehalte in de voeding stijgt, daalt het vetmetabolisme, en het daaraan gekoppelde LDL gehalte, weer snel. Dit is een zeer beknopte samenvatting van de hypotheses van David Feldman.

Een dergelijk hoog LDL gehalte wordt doorgaans als gevaarlijk beschouwd terwijl de HDL en triglyceridegehaltes juist heel gunstig zijn. (bron afbeelding)

De vraag is nu of een koolhydraatarm dieet daarom slecht is voor het hart en de bloedvaten van slanke mensen?

Op deze vraag is nog geen definitief antwoord te geven. Momenteel vindt er een klinische studie plaatst waarbij gekeken wordt of na een jaar er verergering van aanwezige atherosclerose is opgetreden of dat er nieuwe plaques met vet en kalkaanslag in de slagaderen heeft plaatsgevonden.  Vooraf werd  een CCTA scan (Coronair CT Angiografie) en een calciumscore afgenomen van de 100 deelnemers. Een calciumscore meet de eventuele kalkafzettingen in de kransslagaders. Na een jaar wordt dit herhaald. Deze deelnemers zijn mensen die al gemiddeld 4,7 jaar een ketogeen dieet hadden gevolgd, geen overgewicht hebben en een LDL cholesterolgehalte hoger dan 4,9 mmol/L. Verder was bij alle deelnemers het HDL gehalte > 1,55  mmol en triglycerides  niet hoger dan 0,9 mmol. Ook is bekend dat er bij hen geen sprake is van genetisch bepaalde hoge cholesterolgehaltes. Zij hadden normale LDL gehaltes voordat ze aan het ketogeen dieet waren begonnen.

De resultaten na een een jaar zijn nog niet bekend maar in bovenstaande presentatie maakt onderzoeksleider Dr. Matt Budoff een vergelijking met een ander onderzoek dat loopt, de Miami Heart studie. In dat onderzoek wordt ook gebruikt gemaakt van CCTA scans. Men heeft nu een vergelijking gemaakt in plaquesscores (mate van aderverkalking -atherosclerose) van 80 deelnemers uit iedere groep die met elkaar vergelijkbaar zijn wat betreft leeftijd en andere risicofactoren met uitzondering van de cholesterolgehaltes. Het gemiddelde LDL gehalte van de 80 mensen in de ketogeen dieetgroep was 7,03 mmol/L  en in de Miami Heart studie groep 3,18 mmol/L. Er was geen verschil tussen beiden groepen in de scores van de CCTA en calciumscore. De totale plaques score, als een soort samenvatting van de mate van atherosclerose, was niet gerelateerd aan het LDL-cholesterolgehalte. Dit gold niet alleen voor de deelnemers die het ketogeen dieet volgden. Dit ziet u in onderstaande grafiek.

Er was geen verband tussen de totale plaquesscore en het LDL gehalte. Hoe verder naar rechts hoe hoger het LDL, hoe verder naar boven hoe hoger de plaquescore. Dit gold voor beiden groepen

Er moet uiteraard nog meer onderzoek plaatsvinden maar mensen die baat hebben bij een ketogeen dieet lijken zich vooralsnog geen zorgen te hoeven maken over hun LDL- cholesterolgehalte. Ten minste niet als de andere risicofactoren, zoals het triglyceridegehalte, gunstige cijfers laten zien. Dr. Matt Budoff acht het bepalen van een (CT) calciumscore een belangrijk meetinstrument om te bepalen of hoge LDL gehaltes reden tot zorg zijn.  In Nederland is men momenteel erg terughoudend met het geven van een calciumscore onderzoek. Het wordt ook niet vergoed door de verzekering maar is niet zo duur.

1) Een ketogeen dieet bevat zeer weinig koolhydraten. Maximaal 50 gram per dag.  De meeste energie komt van vet. De lever maakt ketonlichamen aan die in de hersenen als energiebron fungeren. Dit dieet wordt al langer toegepast bij epilepsie en meer recent ook ter verbetering van diverse andere chronische aandoeningen.

Adrian Soto-Mota, Yuscely Flores-Jurado, Nicholas G Norwitz, David Feldman, Mark A Pereira, Goodarz Danaei, David S Ludwig,
Increased low-density lipoprotein cholesterol on a low-carbohydrate diet in adults with normal but not high body weight: A meta-analysis,
The American Journal of Clinical Nutrition, 2024,

Elevated LDL Cholesterol with a Carbohydrate-Restricted Diet: Evidence for a “Lean Mass Hyper-Responder” Phenotype
Nicholas G Norwitz David Feldman Adrian Soto-Mota Tro Kalayjian David S Ludwig Current developments in nutrition VOLUME 6, ISSUE 1, NZAB144, JANUARY 2022

Delen.