Mijn vrouw en ik drinken graag een glaasje rode wijn bij de maaltijd. Dat doen we niet alleen voor de gezondheid, maar ook omdat we het lekker vinden. Maar we slobberen niet. Alcohol moet nu eenmaal met mate gedronken worden. Vanwege zijn nadelige kanten maar ook omdat twee bescheiden glaasjes voor mij precies voldoende plezier opleveren. Ga ik een enkele keer over die grens, dan ben ik voor de rest van de avond verzekerd van een stevige hoofdpijn. Niet erg gezellig dus. Overigens is die ingebouwde “snelheidsbeperking” wel handig want je spaart zowel je lever als je portemonnee. Ik heb voor die alcoholbegrenzing geen verklaring, maar ik vermoed dat ik geboren ben met traag werkende leverenzymen die er hun gemak van nemen als ze alcohol moeten afbreken. Collega-voedingskundigen gooien het op de sulfiet (zwaveldioxide), dat in beperkte hoeveelheden aan wijn wordt toegevoegd. Maar dat is nog maar de vraag.
Onderzoek
“In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht staat sulfiet niet aan de basis van de z.g. “hoofdpijnwijnen”. Slechts bij degenen die een sulfietovergevoeligheid kennen, kunnen er klachten ontstaan en dat is zelden hoofdpijn. Ademhalingsproblemen en huiduitslag zijn meer voor de hand liggend”
zegt wijnkenner Harold Hamersma. Astmalijders moeten sowieso bedacht zijn op sulfietbevattende voedingsmiddelen want door de verlaagde activiteit van het enzym sulfietoxidase in fibroblasten ( jonge bindweefselcellen) kan een heftige aanval uitgelokt worden. Volgens Frederik Freitag, directeur van de Diamond Headache Clinic in Chicago bestaat er wel degelijk een unieke hoofdpijnsoort die opduikt na het drinken van rode wijn. En die is volgens hem anders dan hoofdpijn ten gevolge van rosé of witte wijn consumptie. Maar hij pleit sulfiet vrij. Ook het eveneens vaak genoemde histamine is volgens hem niet de oorzaak. Van dit hormoon heeft ieder mens een bepaalde hoeveelheid in zijn bloed. Maar inderdaad, teveel histamine kan bij iemand die daar gevoelig voor is problemen veroorzaken zoals reacties van de huid, slijmvliezen en gewrichten. En in rode wijn zit nu eenmaal meer histamine dan in andere wijnsoorten. “Maar”, zegt Freitag, “één ons aubergine of vis bevat nog veel hogere concentraties histamine”. Daarom is het volgens hem zeer onwaarschijnlijk dat histamine de hoofdpijn veroorzaakt. Hij vermoedt dat alcohol de kwaaie pier is. En omdat rode wijnen vaak een hoger percentage alcohol hebben dan wit of rosé lijkt dit een voor de hand liggende verklaring. Komen we toch dicht bij mijn theorie van de traag werkende leverenzymen….
Sulfieten
Sulfieten zijn zouten van zwavelzuur. Op de E- nummer lijst worden ze gevonden onder de nummers 220 t/m 228. Ze worden al sinds mensenheugenis gebruikt als conserveringsmiddel in voedsel. Maar volgens mevrouw Corinne Gouget, auteur van het boekje Wat zit er in uw eten, moeten ze voor elke prijs vermeden worden, want ze zouden allergieën, darmstoornissen, longirritaties, misselijkheid en neurologische aandoeningen veroorzaken. Ik waardeer haar bezorgdheid, maar denk dat de soep niet zo heet wordt gegeten als ze wordt opgediend. Veel hangt af van individuele gevoeligheid en hoeveelheden. Een paar milligrammen sulfiet is altijd nog iets anders dan grammen sulfiet. In bescheiden hoeveelheden worden ze veel gebruikt om voedingsmiddelen als vruchtensappen, verpakte vis, gepelde garnalen, gedroogde vruchten, salami etc. langer houdbaar te maken. Sulfieten hebben ook een sterk antibacteriële werking waardoor producten microbiologisch gesproken stabieler blijven. Eigenlijk bevatten bijna alle wijnen sulfiet, doordat tijdens de natuurlijke gisting een klein beetje sulfiet wordt gevormd (tussen de 5 en 30 mg/L . Een volledig sulfietvrije wijn bestaat dus niet. En dat bij het maken van wijn ook sulfieten worden toegepast, is volgens voedingswetenschapper Eric de Maerteleire niet alleen onvermijdelijk, maar ook noodzakelijk.
Wijnproductie
Volgens de Maerteleire zijn er een aantal redenen voor sulfietgebruik bij de wijnproductie. Allereerst remt sulfiet gisting en voorkomt dat de wijn verzuurt. Vooral jonge en zoete wijnen kunnen snel zuur worden. Dat doen de melkzuur en azijnzuurbacteriën die de suikers kunnen omzetten in melk en azijnzuur. En zure wijn verkoopt niet. Ten tweede zorgt sulfiet ervoor dat de kleur in wijn behouden blijft. Zonder sulfiet vervagen de kleuren en eindigt de wijn in een blauw-paarse vloeistof. Bij witte wijn speelt dit probleem natuurlijk niet. Een andere eigenschap is dat ze reageren met acetaldehyde, een toxische stof die vrijkomt tijdens de gisting. Wijn zonder sulfieten gaat smaken naar rotte appels. Sulfieten zorgen ervoor dat het acetaldehydegehalte in wijn zo laag mogelijk blijft. En witte wijnen kunnen zonder sulfiet snel bruin gaan kleuren. Het enzym dat hiervoor verantwoordelijk is heet polyfenoloxydase. Door toevoeging van een geringe hoeveelheid sulfiet verbetert de structuur en het smaakprofiel van wijn. Sulfiet is dus een stabiliserend en antioxiderend middel om wijn op een correcte manier te laten gisten en ook om nagisting in de fles te vermijden.
Geniet, maar drink met mate
Te hoge opname van sulfieten kan leiden tot vernietiging van de B-vitaminen in het maagdarmkanaal, met name thiamine (B1). Nog een goede reden om het met de wijnconsumptie rustig aan te doen. In het algemeen geldt de regel: heren maximaal 2 glaasjes en dames 1 glaasje per dag. Een groot onderzoek uitgevoerd in Nederland en gepubliceerd in 2008, toont aan dat ongeveer 80% van de wijnen die in Nederland worden verkocht een sulfietgehalte heeft tussen 50 en 150 mg per liter wijn. (Factsheet “sulfiet, sorbinezuur en histamine in wijn”; Voedsel & Waren Autoriteit; oktober 2008)
Een alleszins aanvaardbaar percentage. In biowijnen ligt in de regel het sulfietgehalte wat lager, ergens tussen de 20 en 50 mg/L. Overigens is de aanduiding “biowijn” misleidend, want het is gewoon wijn, maar dan gemaakt van biologisch gekweekte druiven. Ik geef de voorkeur aan het drinken van “biowijn”, niet alleen vanwege het lage sulfietgehalte, maar ook omdat wijn van biologisch geteelde druiven meer polyfenolen (resveratrol etc.) bevat die bewezen gunstig zijn voor de gezondheid. Maar goed: sulfiet is sulfiet, ook in biowijn. Mijn advies voor de wijn liefhebber is en blijft dus: geniet ervan, maar drink het met mate. Hoef je daar alvast geen hoofdpijn over te hebben….
Literatuur:
Wijnreis door mijn lichaam – Harold Hamersma, 2010
Over zinnenprikkelende oesters en verslavende chocolade – Dr. Ir. Eric de Maerteleire, 2010
Gerelateerd: In Vino Veritas
Delen.
Biologische wijn. Één groot misverstand. Je kunt nog zo biologisch denken, op een gegeven moment steken er in de wijnaard (na twee a drie jaar) parasieten de kop op bij de wijnranken, zoals een bepaalde mijtsoort. Deze verwoest de bladeren in hoog tempo zodat er binnen een á twee weken alle bladeren zijn aangetast.
Wellicht zullen er wel natuurlijke vijanden zijn, maar geen van de wijnboeren die ik sprak wist deze te npemen. De druiven in mijn tuin werden na drie jaar aangetast.
Hieruit kun je concluderen dat de kreet ‘biologische wijn’ altijd in de vorm van intentie wordt gehanteerd, de praktijk leert anders.
Meestal wordt er gespoten met kopersulfaat om dit soort ongerief tegen te gaan, een verbinding met een zwaar metaal dat je niet wilt. Toevallig werd ik door een bioloog gewezen op zwavel als middel: “Op zich onschuldig, zwavel komt normaal in de natuur voor. Wanneer je naar het Tsjechische Karlovy Vary gaat zie je daar allerlei mensen, die er kuren, de gehele dag uit rare kannetjes zwavelhoudend water lurken, dat komt daar zó uit de grond. Onderdeel van de kuur. Dewze mensen schijnen het ook nog te overleven. 😉
Wanneer je in water oplosbare zuivere zwavel in lage concentratie op de druivenranken, aan het begin van het seizoen preventief en daarna met nog één herhaling, dan kan dit geen kwaad mits je 6 weken na de laatste bespuiting wacht voor je de druiven oogst, de zwavel is dan op natuurlijke wijze vertrokken.”
Je kunt je dus de vraag stellen wat biologisch nu eigenlijk is. Veel ‘natuurlijke’ middelen zijn ook bestrijdingsmiddelen. Bekend is 4% citroenzuur als bestrijdingsmiddel tegen overmatig woekerende heermoesplanten. Je kunt daar ook gewoon citroensap voor gebruiken, alleen de vitamine C heeft geen functie bij de bestrijding. ;-).
Wat betreft de hoofdpijn, rode wijn is vaatverwijdend en houdt de aderen schoon. Wordt vaak preventief aangeraden voor cardio-vasculaire aandoeningen. In de zuidelijke landen wordt veel wijn geconsumeerd, de enige hoofpijn die de Grieken hadden was tijdens hun economische crisis. Dus drink geen wijn wanneer je het geld er niet voor hebt… 😉
Waarom zou er een waarschuwing tegen sulfiet op het etiket staan? Het is zo dat inderdaad bezinksel voorkomt bij bepaalde wijnen. Het werd mij altijd aangeleerd om dat bezinksel zeker niet op te drinken. Volgens mij is hoofdpijnwijn enkel en alleen synoniem voor onzorgvuldig gerijpte wijn (of die nu biologisch is of niet).