Kris Verburgh, auteur van de bewonderenswaardige bestseller De Voedselzandloper, schreef een artikel in een wetenschappelijk tijdschrift waarin hij een voorstel doet voor een nieuwe medische discipline die dieetvoorschriften voor de lange termijn op zou moeten stellen die gebaseerd zijn op de bevindingen van de gerontologie, de wetenschap die zich bezighoudt met het verouderingsproces. Hij noemt dit Nutrigerontologie: de invloed van voedingsstoffen op de levensduur en op verouderingsziektes. Momenteel zijn volgens Verburgh dieetvoorschriften en adviezen te vaak gebaseerd op korte en middelange termijnstudies naar indirecte indicatoren van gezondheid zoals het ldl-cholesterol of het gewicht. Als dieetvoorschriften gebaseerd zijn op de effecten van voedingsmiddelen op fundamentele verouderingsprocessen zouden deze veel nuttiger en betrouwbaarder kunnen zijn. In het artikel geeft de auteur zijn visie over de huidige stand van zake op dit gebied. Een aantal van deze metabole processen liggen ten grondslag aan twee basisbeginselen van De Voedselzandloper.
Vermindering insuline/IGF-1 en mTor verlengen de levensduur
In de gerontologie wordt momenteel de theorie bestudeerd dat twee processen cruciaal zijn in het verouderingsproces. Een hoog insulinegehalte en IGF-1 (insulin like growth factor) en een hoog MTOR (mechanistisch target of rapamycine) gehalte stimuleren groei en veroudering. Verburgh onderschrijft volmondig deze theoriën die ten grondslag liggen aan zijn principe 1 : suikers zijn niet ongezond: ze zijn zeer ongezond en principe 2: kijk uit met proteïne en proteïnerijke diëten. Aminozuren, en dan vooral de zwavelhoudende aminozuren zoals l-methionine, verhogen MTOR en in mindere mate ook het insuline en IGF-1 gehalte. Voeding met een hoge glycemische index, zoals suiker, verhogen deze, volgens Verburgh, schadelijke stoffen in het lichaam ook. Dit werkt veroudering in de hand. Veel chronische aandoeningen die vooral bij ouderen optreden kunnen beschouwd worden als verouderingsziektes. Hij denkt hierbij aan diabetes, cardiovasculaire aandoeningen en Alzheimer.
“Een dieet dat het risico op ziektes die bij het ouder worden optreden vermindert levert koolhydraten, aminozuren en vetten op zo’n manier dat de verouderingsbevorderende insuline/IGF-1 en MTOR minder worden gestimuleerd. De ideale samenstelling moet nog worden vastgesteld maar dierstudies en humaan onderzoek leveren interessante aanwijzingen”
Eén van de manieren waarop MTOR veroudering bevordert is doordat het autofagie – zelfvernietiging – van eiwitten verhindert. Hierdoor krijg je ophopingen van onwerkzame proteïnes in cellen die bijvoorbeeld cardiomyopathie en Alzheimer veroorzaken.
Een dieet met weinig dierlijke eiwitten en met weinig makkelijk verteerbare koolhydraten is daarom de aanbeveling. Want volgens Verburgh zijn vooral dierlijke eiwitten rijk aan MTOR en IGF-1 bevorderende aminozuren. Ook zijn er specifieke stoffen die MTOR afremmen. Het in dierproeven gebruikte rapamycine is hiervoor niet geschikt. Die geeft te veel nadelige bijwerkingen. Wel gezond zijn om die reden o.a. caffeïne, epigallocattechine galllate uit groene en witte thee, quercetine, de polyfenol in bijvoorbeeld appels, uien en kappertjes en resveratrol. Ook zijn er kruiden en andere voedingsstoffen die de samengeklonterde eiwitten kunnen helpen oplossen. Hij noemt curcumine uit geelwortel en stoffen in olijfolie.
MTOR en leucine
Uit humane studies blijkt dat niet alle proteïnerijke diëten ongezond zijn en de levensduur verkorten. De auteur is met dit gegeven bekend. Een dieet met veel vlees van zoogdieren lijkt ongezond te zijn. Althans tot het 65ste levensjaar. We hebben dit ook gezien in Veel of weinig proteïne? Kris Verburgh heeft de onderzoeken waarop dat artikel is gebaseerd ook gelezen. Hij is van mening dat specifieke aminozuren die in hogere mate in dierlijke producten zitten dan in eiwitrijke planten juist MTOR stimuleren. Dat geldt bijv. voor de zwavelhoudende aminozuren zoals methionine. Het meest genoemde aminozuur in de literatuur die ik er op na heb geslagen dat MTOR stimuleert is echter leucine, het “branch chain” aminozuur dat veelvuldig door bodybuilders wordt geslikt als spierversterker. Bonen en dan vooral sojabonen zijn bijzonder rijk aan leucine. Eieren, soja en kip bevatten veel meer leucine dan rood vlees en zijn wellicht sterkere MTOR stimulatoren. Samen met melkwei, dat ook veel leucine bevat, zijn dit ook de voedingsmiddelen die spiergroei in de hand werken. Wat ook spiergroei bevordert is training met gewichten. Ook dit bevordert MTOR. Er is echter geen bewijs voor een levensduur verkortende werking van spiertraining. Het wordt algemeen als gezond gezien, goed voor hart, bloedvaten en het suikermetabolisme. Spiertraining verhoogt het gehalte irisin, een krachtige kankerremmer. Wij hebben dan ook onze twijfels over de éénzijdig negatieve bespreking van alle anabole processen in het lichaam. Het lijkt alsof Verburgh voorstander is van kleine magere mensen maar zeker bij het ouder worden dien je je spieren te koesteren om kwaliteit van leven te behouden anders ligt sarcopenie op de loer. Krachttraining gecombineerd met wat meer eiwitrijk voedsel kan tot op hoge leeftijd voordelen bieden.
Vlees kan ook of vooral om heel andere redenen ongezond zijn. Verburgh zelf noemt de mogelijke rol van specifieke vetten, van zout en van conserveringsmiddelen. Maar wellicht de belangrijkste reden waarom het meeste vlees niet gezond is is het extreem hoge gehalte AGE’s . Vlassara toonde in Het Anti Age dieet aan dat het gehalte van deze schadelijke stoffen in veel vleesgerechten wel bijzonder hoog is.
Vaak zijn we het eens met Kris Verburgh als het gaat om dieetvoorschriften. Soms echter om geheel andere redenen als die hij aangeeft. Er is nog veel studie op dit gebied te verrichten. Zijn initiatief van een nieuw vakgebied dat meer fundamentele kennis over de effecten van voeding op verouderingsprocessen moet opleveren verdient daarom alle ondersteuning.
Nutrigerontology: why we need a new scientific discipline to develop diets and guidelines to reduce the risk of aging-related diseases, Kris Verburgh. Aging Cell 3 dec. 2014
Gerelateerd: Meer eiwitten voor ouderen Veel of weinig proteïne?
Delen.
Tineke van Gent
I.v.m. de gezondheid van mijn man lees ik heel veel over gezonde voeding. Daarom ben ik nu bezig met Het oerdieet van Remko Kuipers, interessant boek. De theorie over gezond ouder worden met het oerdieet spreekt mij zeer aan. Vlees eten hoort daarbij (iets wat ik een aantal jaren niet meer heb gedaan, onder meer door een uitspraak van mijn zoon (toen 14 jaar “geen vlees meer voor mij, al die zieke dieren”)). Het gaat er volgens mij om dat we “zuiver” gaan eten, dus alle producten zo puur en onbewerkt mogelijk. Onbespoten groente en fruit en vlees van dieren die biologisch hebben geleefd en ook de mogelijkheid hebben gehad om te bewegen. En verder hoeft vlees beslist niet iedere dag.
Uw informatie wordt ook met grote belangstelling gelezen. Dank daarvoor.
Adriaan Pruyssers
Er staan veel gezonde, goed onderbouwde adviezen in het boek van Remco Kuipers en veel van de recepten zijn gezond. Zelf heb ik veel interesse in het onderwerp: een evolutionaire benadering van het optimale dieet voor de mens. Als praktische leidraad lijkt het me echter onbetrouwbaar en verwarrend. Er was grote variatie in het dieet van onze voorouders. Niet al onze voorouders zullen even gezond zijn geweest. Zelf denk ik dat de hoeveelheid vlees die men at wel eens veel geringer kan zijn geweest dan men doorgaans denkt