In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw woedde een discussie in de medische voedingswetenschap over de oorzaak van de toename van hart- en vaatziekten en diabetes in de VS en andere westerse landen. De belangrijkste voorvechters van de twee stromingen waren John Yudkin die vermoedde dat de toegenomen suikerconsumptie de belangrijkste oorzaak was en Ancel Keys die meende dat verzadigd vet en cholesterol de boosdoeners waren. Het medisch establishment koos uiteindelijk massaal voor de verzadigd vet hypothese van Ancel Keys. Het belangrijkste argument was de zevenlanden studie. Dit grote onderzoek liet een verband zien tussen verzadigd vet en hartziekten. Een correlatie betekent nog geen oorzaak en gevolg. Daarom zijn er altijd kritische geluiden hoorbaar gebleven maar de gevestigde wetenschap propageerde de verzadigd vethypothese. Later bleek dat Ancel Keys nogal selectief te werk is gegaan. Andere onderzoeken die de afgelopen twintig jaar zijn uitgevoerd lieten doorgaans heel andere cijfers zien. Daarom is de afgelopen vijftien jaar steeds meer kritiek gekomen op deze hypothese. Enkele bekende critici zijn professor Robert Lustig, Uffe Ravnskov en wetenschapsjournalist Gary Taubes. In Nederland is o.a. prof. Muskiet een aanhanger van de alternatieve theorie die suiker als belangrijkste schuldige ziet.
In 2010 verscheen een opzienbarende meta-analyse waarin alle 21 prospectieve onderzoeken – dwz de meest betrouwbare niet-interventiestudies – op dit gebied werden beoordeeld. In totaal werden 347 747 personen gedurende 5-23 jaar gevolgd. In deze periode deden zich 11 006 cardiovasculaire incidenten zoals hartaanvallen en beroertes voor. Inname van verzadigd vet stond niet in verband met een verhoogd risico op hartziekten beroerten en totale hart- en vaatziekten . Het relatieve risico voor dit laatste was precies 1 als de groepen met de hoogste inname aan verzadigd vet werden vergeleken met de groepen met de laagste inname.
Dit jaar verschenen nog opmerkelijker cijfers. Jarenlang hebben instanties aanbevolen verzadigd vet te vervangen door linolzuur. Unilever mocht ook altijd claimen dat de margarines van Becel goed waren voor hart en bloedvaten. Dit is altijd gebaseerd geweest op indirect bewijs namelijk vanwege een enigermate ‘gunstig’ effect op het cholesterolgehalte werd aangenomen dat het dus gezond was. Dit terwijl er wel degelijk direct bewijs van het tegendeel voorhanden was. Een belangrijk bewijsstuk was een interventiestudie die in de jaren zestig is uitgevoerd in Australië, de Sydney Diet Heart Study. Deze is onlangs uit de mottenballen gehaald en tevens is er een meta-analyse verschenen van alle soortgelijke onderzoeken. 458 mensen werden na een hartaanval in twee groepen verdeeld. De helft diende verzadigd vet en cholesterolrijke voedingsmiddelen te vervangen door het omega-6 -linolzuurrijke saffloerolie (vergelijkbaar met zonnebloemolie) en door omega-6 rijke margarine. Na jaren bleek dat de sterfte 70% hoger was in deze interventiegroep dan in de controlegroep. Ook uit de meta-analyse van enkele andere soortgelijke onderzoeken bleek dat als verzadigd vet werd vervangen door linolzuurrijk vet dit nadelig uitpakte. Enkele onderzoeken, zoals de Oslo Diet Heart study, lieten wel een positief effect zien op de cardiovasculaire sterfte door het vervangen van verzadigd vet door ander vet maar bij deze onderzoeken steeg ook de inname van omega-3 vetzuren en van olijfolie.
Het vervangen van verzadigd vet door enkelvoudige koolhydraten zoals suiker is bijzonder onverstandig. Dat heeft niet eens een positief effect op de vetzuur- en cholesterolsamenstelling. Anthon schreef hierover:
‘Een denkfout van jewelste ! Want als suikermoleculen door onvoldoende lichaamsbeweging niet worden verbrand, veranderen ze in vetmoleculen, die met vol pension op uw heupen, dijen en de maagstreek gaan zitten. Trouwens: voordat suiker in vet verandert, vindt er ook nog eens een reactie in de huid plaats, de zogeheten Maillard-reactie, die voor snellere rimpelvorming zorgt. En u wilde nog wel zo mooi, glad en slank zijn ? Een ander probleem is dat bacteriën dol zijn op suiker, en die liefde vertaalt zich in een verminderde weerstand tegen infectieziekten. Bovendien houdt suiker een laaggradige ontsteking in uw lichaam in stand, en ontstekingen worden medeverantwoordelijk gehouden voor het ontstaan van praktisch elke ziekte: van artritis tot Alzheimer, van kanker tot Parkinson.’ Cool vet – vet cool!
In het gerenomeerde wetenschappelijk tijdschrift British Medical Journal stond laatst in een redactioneel hoofdartikel
‘De laatste jaren maakt de suikerhypothese van John Yudkin een comeback. Dit komt door het groeiende begrip dat hartziekten veroorzaakt worden door wat nu het metabool syndroom wordt genoemd: obesitas, dyslipidemie, hoge bloeddruk en insulineresistentie. Alhoewel er nog geen consensus is over de oorzaak van het syndroom wordt leververvetting door een hoge suikerconsumptie als een mogelijke oorzaak erkend. Fructose, een belangrijk bestanddeel van toegevoegde suikers [ tafelsuiker bestaat uit glucose en fructose evenals maisstroop oftewel glucose-fructosesiroop] staat erom bekend leververvetting te veroorzaken.
Endocrinoloog Robert Lustig schreef een enthousiaste inleiding voor de heruitgave van Yudkin’s boek “Puur, wit en dodelijk” . Hij ontkent niet dat bepaalde vetten – transvetten en omega-6 vetzuren – een rol spelen in het ontstaan van hart- en vaatziekten maar hij is van mening dat suiker lang veronachtzaamd is”
Of verzadigde vetten altijd zo gezond zijn is nog niet duidelijk. Er bestaan verschillende soorten verzadigd vet met verschillende eigenschappen. Middellange keten vetzuren lijken gezonder dan lange keten verzadigd vet. Ook kan het zijn dat bepaalde vetoplosbare vitamines in verzadigd vetrijke voedingsmiddelen, zoals kaas, eventuele ongezonde eigenschappen compenseren. Veel dient nog te worden uitgezocht maar wel is duidelijk dat dit vet betrekkelijk onschuldig is en niet de grote boosdoener waarvoor deze door de autoriteiten nog altijd wordt afgeschilderd.
Meta-analysis of prospective cohort studies evaluating the association of saturated fat with cardiovascular disease. Am J Clin Nutr March 2010 vol. 91 no. 3 535-546
Use of dietary linoleic acid for secondary prevention of coronary heart disease and death: evaluation of recovered data from the Sydney Diet Heart Study and updated meta-analysis BMJ 2013;346:e8707
Sugar and the heart: old ideas revisited BMJ 2013; 346 d
Delen.
4 pingbacks