Is sporten ongezond?

 Anderhalve eeuw geleden had je geen sport. Niet de sportscholen, maar de kerken zaten vol. Sport was iets van lang geleden, van de Oude Grieken. Maar nu is homo ludens – de spelende mens – verworden tot homo adidas. Trainen moeten we ! “Alleen dieren weten beter: die doen niet aan sport en zijn toch zo fris als een hoentje. Sporten is ongezond en nergens voor nodig. Sinds de Industriële Revolutie, toen het zware werk de mens door machines uit handen werd genomen, kwam het sporten op. Maar sport is nutteloos en vaak schadelijk” zegt de bekende bioloog en schrijver Midas Dekkers.  En hij schreef er een verrassend, amusant en boeiend boek over ‘Lichamelijke Oefening’, uitgegeven door Olympus [ ! ]……Heeft Dekkers hier een punt ?

Ontelbare wetenschappelijke onderzoeken van de laatste decennia tonen aan dat evenwichtige sportbeoefening een zeer gunstige uitwerking heeft op het behoud van spieren, botten een goed functionerende stofwisseling en mentale gezondheid. Met een evenwichtige vorm van lichamelijke oefening is dus niets mis. Integendeel.

Waar het Midas Dekkers om gaat is dat sportverslaving [ = overdrijving] een zeer negatieve uitwerking heeft op het menselijk lichaam. Er wordt dan zoveel van het bewegingsapparaat gevergd dat grote – en soms onherstelbare – schade het gevolg is. En dat is ongezond en erg onverstandig. Toch kunnen ook bij matige sportbeoefening als die niet volgens de “regelen der kunst” wordt beoefend, problemen ontstaan. Zoals bijvoorbeeld tendinitis en bursitis.

Tendinitis en bursitis

Tendinitis dient zich aan als acute of chronische pijn in een pees, met als gevolg een beperkte mogelijkheid tot bewegen. Die pijn ontstaat ten gevolge van een ontsteking. Vaak door verrekking of verdraaiing. Hoewel acute tendinitis meestal binnen een paar weken geneest, kan het probleem ook chronisch worden met  kalkafzettingen als resultaat: tendinitis calcarea of hyperplastica als er ook bindweefselwoekering plaatsvindt. Dikwijls is de zogeheten Archillespees het slachtoffer, of de biceps, de pezen rond de duimgewrichten, de knieschijf, de voet en de schouders. Maar heftige pijn in een gewricht, waardoor bewegen moeilijk of bijna onmogelijk is, kan ook wijzen op een z.g. bursitis, een acute ontsteking van een slijmbeurs. Zo’n slijmbeurs is gevuld met een olieachtige substantie die er normaal gesproken voor zorgt dat de gewrichten “gesmeerd” hun werk doen. Toen heel lang geleden dienstbodes – nu hulp in de huishouding geheten- de vloeren op hun knieën dweilden kwam ontsteking van de knieslijmbeurs vaak voor. De zogeheten “Dienstmädchenknie” of mooier gezegd: bursitis praepatellaris. Stratenmakers lopen wat dit betreft ook een risico. Bursitis is dikwijls het gevolg van een trauma –hier bedoeld als gewelddadige fysieke inwerking op weefsel – een verrekking, een infectie of heeft soms een reumatoïde achtergrond. Plaatsen die vaak “in de prijzen vallen” zijn de schouders, ellebogen, heupen en de knieën. Soms wordt door kalkafzettingen ook hier het probleem chronisch. Sportblessures ontstaan in het algemeen door een plotseling heftige druk – verrekking of verstuiking- op een pees of een slijmbeurs. Als spieren door herhaalde samentrekkingen overbelast raken leidt dit dikwijls tot beschadigingen. Daarom zijn warming-ups en het goed leren strekken en buigen van spieren voordat men gaat sporten zo belangrijk.

Eerste hulp bij ongelukken

Wie een blessure oploopt, dient in elk geval ogenblikkelijk de volgende regels in acht te nemen:

1. Breng zo snel als zich hevige pijn voordoet, het geblesseerde lichaamsdeel in rustpositie.
2. Om eventuele zwelling of een bloeding te verminderen het lichaamsdeel in ijs verpakken.
3. Breng rond de ijspakking een elastisch verband – kompres – aan. 
4. Leg het geblesseerde lichaamsdeel iets boven het niveau waar zich het hart bevindt om er voor te zorgen dat eventueel wondvocht uit het geblesseerde gebied afgevoerd kan worden.

Deze procedures moeten zo nauwkeurig mogelijk worden gevolgd wil men de beste resultaten krijgen. IJs mag niet op de blote huid worden aangebracht;eerst een schone doek op de zere plek, dan pas komt het ijs. Niet te stijf inpakken, anders belemmert u de bloedsomloop. Een half uur laten zitten; daarna ijs en kompres verwijderen gevolgd door een kwartier pauze om de bloedcirculatie weer op gang te brengen. Immers, het beschadigde gebied moet wel gekoeld, maar niet “ingevroren” worden ! Als u het ijskompres te lang laat zitten worden de problemen alleen maar groter. Opletten dus ! Dit zijn natuurlijk slechts EHBO-maatregelen; het spreekt voor zich dat ernstige blessures direct medische aandacht vereisen. Is er sprake van hevige pijn, een ernstige beschadiging aan een gewricht en de onmogelijkheid die in beweging te krijgen dan is het altijd verstandig een bezoekje te brengen aan de afdeling SH [spoedeisende hulp] van het dichtstbijzijnde ziekenhuis.

Nutritionele overwegingen

Om de schade bij een sportblessure zo snel mogelijk te herstellen kan een aantal nutriënten van belang zijn. Vitamine C bijvoorbeeld is in staat het bindweefsel [collageen] te versterken – zie mijn eigen ervaring na een botfractuur in “Vitamine C, een verhaal apart….”- de productie van witte bloedlichaampjes te verhogen,  [wond]vocht af te drijven, en heeft een ontgiftende en ontstekingsremmende werking. Een tekort aan vitamine C kan in verband worden gebracht met een tragere genezing van beschadigde pees en slijmbeursweefsels. Vitamine A, vitamine D3, zink, vitamine E en selenium zijn niet alleen belangrijk voor hun anti-oxidatieve werking, maar zorgen ook voor een versnelde wondgenezing. Omega-3-vetzuren zijn eveneens waardevol als ontstekingsremmers. Flavonoïden, een groep natuurlijke kleurstoffen in planten, fruit en bloemen zijn ook uitermate werkzaam bij het bestrijden van ontstekingen en het verstevigen van collageenstructuren. Collageen is een belangrijk eiwitbestanddeel van pezen en kraakbeen. Flavonoïden helpen collageen hun gezonde structuur te behouden en zorgen (1) voor een verminderde doorlaatbaarheid van de bloedvaten, waardoor ontstekingsmediatoren minder toegang tot het beschadigde gebied hebben, (2)  voorkomen door hun anti-oxidatieve eigenschappen schade door vrije radicalen, (3) bestrijden enzymen die het collageenweefsel beschadigen, (4) verhinderen het vrijkomen van ontstekingsbevorderende substanties en (5) versterken de natuurlijke moleculaire opbouw van collageenstructuren. Dubbelblind, placebogecontroleerde studies laten zien dat suppletie met citrusflavonoïden de herstelperiode na een sportblessure met de helft vermindert. [ Injuries to athletes – Medical Times 1960;88:313-314 / 1962;90:529-530 ]   

Eiwitsplitsende enzymen

Bromelaïne, een eiwitspitsend enzym in ananas, deed in 1957 zijn intrede op het medisch-voedingskundig toneel. Sindsdien zijn er meer dan 400 wetenschappelijke rapporten over de therapeutische werkzaamheid verschenen. Onderzoeken tonen o.a. aan dat bromelaïne goede diensten bewijst bij het verminderen van ontstekingen ten gevolge van sportblessures en zwelling van het weefsel tegengaat na een fysiek trauma of chirurgische ingreep.[ Journal of Ethnopharmacology 1988;22:191-203 ] Een van de meest interessante studies met bromelaïne betrof de behandeling van blessures bij 146 boksers [ Practitioner 203:206, 1960 ]. 74 kregen bromelaïne waarvan bij 58 vechtersbazen reeds na vier dagen hun blauwe plekken en kneuzingen verdwenen waren. Bij de rest verdwenen de sporen van het gevecht pas na ongeveer acht dagen. Bij 72 boksers die geen bromelaïne namen duurde het herstel langer en ervoeren slechts 10 personen na vier dagen verlichting. De anderen deden er een week tot veertien dagen over. Bij een aantal studies werd gebruik gemaakt van een combinatiepreparaat met 90 mg bromelaïne, 48 mg trypsine en 100 mg rutine. Volgens de British Journal of Sports Medicine [2004 Aug; 38 (4):431-435] bleven de resultaten bij enkelverstuikingen wat achter. Maar bij een ander twaalf weken durend Canadees onderzoek werden postemployee’s met peesontsteking in de schouders in  twee groepen verdeeld. De ene groep kreeg de normale reguliere behandeling en een placebo; de andere groep voedingsadviezen- zoals boven- plus acupunctuur en het enzymcombinatiepreparaat. Bij de regulier behandelde groep namen de klachten met 18% af maar bij degene die de natuurgeneeskundige aanpak kregen met 54.5% [ Arthritis & Rheumatisme 2009 Aug.15; 61 (8):1037-1045 ]

Curcumine

Bij sportblessures verdient ook curcumine uit de geelwortel de nodige aandacht wegens zijn sterke antioxidatieve en ontstekingsremmende eigenschappen. In zowel dier als humane studies blijkt de werking van curcumine vaak even groot te zijn als de reguliere ontstekingsremmers cortison en fenylbutazon. Die kunnen de nodige, soms ernstige, bijwerkingen geven, curcumine doet dat echter niet. Het enige probleem met curcumine is zijn matige absorptie en slechte biologische beschikbaarheid. De opname vanuit de darm is slecht omdat het zowel in water als olie niet goed oplost of emulgeert en het beetje dat in het bloed terechtkomt wordt ook weer snel uitgescheiden. Inmiddels is er in voedingswetenschappelijke kring hard gewerkt aan verbetering. Een van die verbeteringen betreft een verbinding van curcumine  met fosfatidylcholine uit soja genaamd Meriva. Fosfatidylcholine is een essentieel bestanddeel van lichaamscellen en komt in de voeding o.a. in eidooier en lecithine voor. Humane studies lieten een 30- voudige absorbtie zien t.o.v. gewone curcumine. J. Nat. Prod., Article ASAP
DOI: 10.1021/np1007262

De Bijbel merkt bij monde van de apostel Paulus in een brief aan zijn medechristen Timotheüs op: “Want lichamelijke oefening [ = sportverslaving] is nuttig voor weinig, maar godvruchtige toewijding is nuttig voor alle dingen daar ze een belofte inhoudt voor het tegenwoordige en het toekomende leven” [ 1 Timotheüs 4: 8 NW ] 

Zou Midas Dekkers dan toch de bijbel gelezen hebben ?

 Overige referentie:

The Encyclopedia of Natural Medicine- New York, 2012

Gerelateerd: Medicus Curat, Natura Sanat

Voeding in de sport