De tot de carotenoïden behorende roodkleurige voedingsstof lycopeen is een belangrijke antioxidant. Van nature komt deze voedingsstof in menselijk weefsel in grotere hoeveelheden voor dan de andere carotenoïden zoals bèta caroteen. Dit kan wijzen op een grotere betekenis voor de gezondheid. Het komt vooral voor in tomaten. De opname, vanuit de darmen, van de carotenoïden is erg slecht bij rauwe groenten en fruit. Daarom zijn de beste bronnen van lycopeen gerechten met gebakken tomaten of tomatenpuree of oliehoudende tomatenlycopeencapsules. Aangetoond is dat lycopeen bescherming biedt tegen kanker. De bewijzen zijn het sterkst bij prostaatkanker. Uit een onderzoek onder 48000 Amerikanen bleek dat degenen die 10 of meer porties tomatenproducten per week aten na vijf jaar 35% minder risico op prostaatkanker hadden gelopen dan degenen die minder dan 1,5 porties tomatenproducten per week aten. Als alleen de best opneembare lycopeenbron, tomatensaus, in beschouwing werd genomen was dit percentage 66%. Zoals hieronder blijkt zijn er diverse klinische studies uitgevoerd met prostaatkanker patiënten en worden tomaten-lycopeenextracten en diëten rijk aan lycopeen veelvuldig gebruikt om hoge PSA gehaltes te verlagen. Naast de bescherming die lycopeen voor de prostaat biedt kan deze voedingsstof mogelijk ook van nut zijn om huidveroudering tegen te gaan, om astmatische klachten te verminderen en zou het gunstig kunnen zijn voor de bloedvaten.
Lycopeen therapeutisch bij prostaatkanker. 26 mannen met deze ziekte, zonder aangetoonde uitzaaiïngen, kregen drie weken voordat de prostaatklier (gedeeltelijk) operatief zou worden verwijderd 30mg tomatenlycopeen in capsules op oliebasis per dag of een placebo te slikken. Na analyse van het verwijderde klierweefsel bleek dat de lycopeengebruikers kleinere tumoren hadden dan de anderen (80% kleiner dan 4ml t.o.v. 45% kleiner dan 4ml). Bij 73% van de lycopeengebruikers trof men geen kankerweefsel aan buiten de prostaat. Dit was bij 18% van degenen die placebos hadden gekregen het geval. Ook was het PSA (prostate specific antigen) gehalte lager in de lycopeengroep. Hoe hoger het PSA gehalte hoe groter de kans op uitzaaiïngen. Dit waren zeer opmerkelijke verbeteringen na slechts 3 weken gebruik. Het gebruikte supplement was 2 x daags 250mg Lycomato tomatenextract dat o.a. 15mg lycopeen bevat. (Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention)
Een andere studie onderzocht het effect van pastagerechten op basis van het lycopeengehalte in tomatensaus op de DNA schade en het PSA gehalte van prostaatkankerpatiënten. Deze geven een indicatie van de toestand van de kanker. 32 patiënten kregen gedurende drie weken een dergelijk pastadieet dat 30mg lycopeen per dag bevatte. Na drie weken bleek het lycopeengehalte in het bloed te zijn verdubbeld en in de prostaat te zijn verdrievoudigd. DNA schade, gemeten in de witte bloedlichaampjes, daalde met circa 25 %. DNA schade in de prostaat was circa 30 % lager in de patiënten die het dieet hadden gevolgd dan bij andere patiënten. Het PSA (prostate specific antigen) gehalte was na de drie weken met circa 20% gedaald. (J. of the National Cancer Institute, 2001)
Caroteen, lycopeen en longkanker: Tot voor enkele jaren werd gedacht dat bèta caroteen aanzienlijke bescherming biedt tegen longkanker. Voeding rijk aan deze pro-vitamine leek deze bescherming te bieden. Tot bleek uit interventiestudies dat extra bèta caroteen deze bescherming niet biedt en zelfs de kans op longkanker onder zware rokers iets scheen te verhogen. Nu blijkt uit een grootschalig onderzoek dat andere carotenoïden, met name lycopeen en alfa caroteen, waarschijnlijk de bescherming bieden die ooit aan bèta caroteen werd toegeschreven.
Meer dan 124000 mensen werden 10 tot 12 jaar gevolgd. Gekeken werd naar de hoeveelheid carotenoïden in de voeding. Degenen met alleen een hoge bèta caroteen inname verkleinden de kans dat ze longkanker kregen enigszins. Belangrijker was het 25 respectievelijk 20% verminderde risico door het gebruik van veel alfa caroteen en lycopeen. Wortelen zijn de belangrijkste voedingsbron van alfa caroteen en tomaten van lycopeen. Volgens de onderzoekers biedt het eten van veel verschillende groenten en fruit de beste bescherming. Overigens zijn 90% van alle longkankerpatiënten rokers of ex-rokers. (www.msnbc.com, 2000)
Werking lycopeen en vitamine E bij prostaatkanker: Ratten met prostaatkanker kregen in hun voeding extra lycopeen of vitamine E of beiden of een placebomengsel. Na vier weken bleek dat bij de ratten die zowel de vitamine E als de lycopeen hadden gekregen er een veel groter aantal prostaatkankercellen waren afgestorven. Lycopeen verhinderde de locale omzetting van testosteron in dehydrotestosteron en verminderde de expressie van twee kankerbevorderende stoffen (IGF-1 en IL-6). Vitamine E verhinderde op andere wijze de plaatselijke werking van testosteron. Omdat deze mechanismen bij mensen hetzelfde kunnen zijn probeert men een soortgelijk onderzoek met prostaatkankerpatiënten op te zetten. (Faseb Journal, 2004)
Lycopeen en prostaatkanker: In dit Indiase onderzoek onder 54 prostaatkankerpatiënten met uitzaaiïngen die allen gecastreerd werden kreeg de helft 4mg lycopeen per dag te slikken. Om de drie maanden werden de patiënten onderzocht. Een botscan werd gemaakt, het PSA gehalte gemeten en plasproblemen beoordeeld. Na twee jaar bleek dat bij meer mensen in de lycopeengroep het PSA gehalte was genormaliseerd. Uit botscans bleek dat bij vier mensen uit de groep die alleen gecastreerd was er geen tumoren meer waarneembaar waren. Een dergelijke ‘complete response’ was bij 8 mensen in de lycopeengroep opgetreden. Ook wat betreft plasproblemen deden de mensen die de lycopeen hadden gekregen het gemiddeld beter. Na de twee jaar waren 19 van de 54 mensen gestorven. Zeven in de groep lycopeengebruikers en twaalf in de andere groep. (A comparison of lycopene and orchidectomy vs orchidectomy alone in the management of advanced prostate cancer M.S. Ansari British J of Urology International, 2003)
Lycopeen, alleen tegen ernstige vorm van prostaatkanker: Een recent grootschalig onderzoek bestudeerde de relatie tussen het gehalte van een aantal voedingsstoffen en de kans op prostaatkanker. Van 1000 mannen met prostaatkanker en evenzoveel gezonde mannen werd het gehalte in het bloed van 7 carotenoïden – waaronder lycopeen – twee soorten vitamine E en vitamine A gemeten en met elkaar vergeleken. Een duidelijk verband tussen deze voedingsstoffen en prostaatkanker in het algemeen werd niet gevonden. Wel bleek dat carotenoïden in het algemeen en lycopeen in het bijzonder aanzienlijke bescherming lijken te bieden tegen gevorderde prostaatkanker. Bij personen met een hoog gehalte lycopeen kwam gevorderde prostaatkanker 60% minder vaak voor. Lycopeen lijkt daarom te helpen verhinderen dat lokale prostaatkanker die zeer vaak voorkomt (volgens deskundigen heeft de westerse man een 42% kans op prostaatkanker maar slechts 3% kans eraan te sterven) zich ontwikkelt tot een ernstige ziekte. (Am J Clinical Nutrition, 2007)
Het feit dat lycomato-lycopeencapsules een te hoog PSA gehalte verlaagt past in het beeld dat dit onderzoek suggereert en bij de twee onderzoeken onder prostaatkankerpatiënten.
Uit een ander onderzoek blijkt dat als lycopeen in combinatie met vitamine E aan prostaatkankercellen wordt toegevoegd dit de celwoekering doet stoppen. Andere voedingsstoffen waarvoor bewijzen c.q. sterke aanwijzingen bestaan dat ze bescherming bieden tegen prostaatkanker zijn groene thee, visolie, koolgroentes, rode wijn, vitamine d en selenium (opheffing van een tekort)
Lycopeen, aderverkalking en coronaire hartziekte: Volgens enkele recente epidemiologische studies (vergelijkingen tussen groepen mensen) biedt lycopeen mogelijk bescherming tegen hart- en vaatziekten. Uit één studie, onder 725 mannen van middelbare leeftijd bleek dat degenen met een laag gehalte lycopeen 3,3 maal meer risico liepen op een hartaanval of beroerte dan mensen met een hoger lycopeengehalte in hun bloed. In een andere studie mat men de dikte van de kransslagader van 520 gezonde mensen. Mannen met een laag lycopeengehalte in het bloed hadden gemiddeld een 18% dikkere kransslagader dan mannen met een hoger dan gemiddeld lycopeengehalte. Een dikkere kransslagader wijst op atherosclerose (aderverkalking) (Exp Miol Med, 2002)
Lycopeen of andere bestanddelen van tomaten lijken dus bescherming te bieden tegen hart- en vaatziekten. Al is dit uit deze onderzoeken nog zeker niet afdoende bewezen.
Onderzoekers die proeven deden met konijnen veronderstellen nu dat lycopeen zelfs effectiever kan zijn dan statines in het tegengaan van de nadelen van een ongezond dieet.
De gegevens lieten zien dat lycopeen in de gegeven dosering betere resultaten liet zien dan fluvastatine (Lescol). Morfologisch onderzoek toonde dat lycopeen en fluvastatine de vorming van atherosclerose van de aorto aanzienlijk tegen ging in vergelijking met de konijnen die alleen het vetrijke dieet kregen
De gegeven dosering die ook de cholesterolgehaltes e.d. verlaagde was hoog omdat de opname van lycopeen veel slechter is bij konijnen dan bij mensen. Volgens de onderzoekers geeft 25mg lycopeen per dag bij mensen reeds een vijfvoudig lycopeengehalte dan welke bij deze proefdieren bereikt werd.
(Nutrition, 2008; Nutraingrediënts)
Lycopeen en licht verhoogde bloeddruk: Lycomato, het tomatenextract met o.a. lycopeen als werkzame bestanddeel, blijkt een gunstig effect te hebben op de bloeddruk. 40 personen met een matig verhoogde bloeddruk kregen eerst, gedurende 4 weken, een placebocapsule, daarna 8 weken het tomatenextract (250mg waarvan 15mg lycopeen) en daarna weer 4 weken de placebocapsules. De bovendruk daalde tijdens de inname van de lycopeen van gemiddeld 145mm naar 134mm kwikdruk en de onderdruk van 88mm naar 83mm kwikdruk. Na de tweede placeboperiode steeg de bovendruk weer naar de aanvangswaarde en de onderdruk naar 85mm. De onderzoekers achtten de antioxidantwerking van het tomatenextract verantwoordelijk voor de bloeddrukdaling. Het tomatenextract had geen invloed op de cholesterolgehaltes en dergelijke. Wel mat men verminderde oxidatie van ldl-cholesterol. (American Heart Journal, 2006)
Tomatenextract, niet pure lycopeen Uit een proef met ratten blijkt dat niet alleen de lycopeen uit tomaten beschermt tegen prostaatkanker en dat alle lycopeensupplementen niet hetzelfde effect zullen hebben. 194 mannelijke ratten kregen een stof toegediend die prostaatkanker veroorzaakt. Een aantal van hen kreeg tevens lycopeen zonder andere stoffen uit tomaten (mogelijk synthetische lycopeen) en een aantal kreeg een tomatenextract. 80% van de ratten die alleen normale voeding hadden gekregen stierven met prostaatkanker, 72% van de ratten die de pure lycopeen hadden gekregen en 62% van de ratten die het tomatenextract hadden gekregen.
Lycopeengehaltes: Het lycopeengehalte van de volgende voedingsmiddelen per 100 gram is: tomaten 2,5 mg, tomatenketschup 17 mg, tomatensap 9 mg, tomatensaus 15 mg en tomatensoep 5 mg. Dit zijn de gegevens volgens de USDA Nutrient databank. De gehaltes kunnen sterk variëren. Hoe dieper de rode kleur hoe hoger het lycopeengehalte. Tomatensoep en -sap lijken uit dit lijstje de belangrijkste bronnen van lycopeen te zijn. Bij gebruik van tomatensap liefst verhitten met een eetlepel olijfolie. Uit een onderzoek uit 1992 bleek dat onverhitte tomatensap het lichaamsgehalte van lycopeen niet verhoogt. Als de tomatensap met olie werd gekookt bleek dit het lycopeengehalte wel sterk te verhogen met een halfwaardetijd van 2 tot 3 dagen dwz dat de lycopeen relatief lang in het lichaam blijft.
Lycopeen en mannelijke vruchtbaarheid: Omdat lycopeen in relatief hoge concentraties aanwezig is in de testikels en in spermavloeistof en lagere gehaltes zijn waargenomen bij onvruchtbare mannen werd het volgende onderzoek uitgevoerd. Dertig onvruchtbare mannen, in de leeftijd van 23 tot 45 jaar, kregen 4mg lycopeen per dag. Na drie maanden was het spermagehalte in 66% van de gevallen aanmerkelijk gestegen en bij 53% was de beweeglijkheid van de spermatozoïden met een kwart verbeterd. Zes echtgenotes waren zwanger geworden. (Int Urol Nephrol, 2002; BBC Health)
Lycopeen beschermt tegen zonverbranding: De proefpersonen kregen 10 mg lycopeen extra per dag. Sommigen de goedkope synthetische, anderen de natuurlijke lycomato en een derde groep kreeg deze lycomato opgelost in een drank. Het bleek dat de lycopeen beschermt tegen verbranding door UV stralen. Na 12 weken was de beschadiging van de huid 25% geringer door de synthetische lycopeen en 38% en 47% geringer in de andere twee groepen. (Int J Vit Nutr Res)
In een ander, kleinschalig, onderzoek kregen de proefpersonen elke dag 55gram tomatenpuree, samen met een beetje olijfolie om de opname van oa de lycopeen te bevorderen. Na drie maanden bleek niet alleen dat de huid zo’n 33% beter beschermd was tegen de zon maar ook dat de hoeveelheid pro-collageen was toegenomen. Dit laatste is volgens dermatoloog Lesley Rhodes te beschouwen als huidverjonging. BBC Health, 2008
Lycopeen en tomatensap van nut bij astma: Een dieet rijk aan antioxidanten is in verband gebracht met het minder voorkomen van astma. Voedingsmiddelen rijk aan antioxidanten – afgezien van vitamine C tabletten – zijn niet specifiek onderzocht op hun effect bij astmapatiënten. In dit onderzoek werden de 32 proefpersonen die last hadden van astma eerst gedurende 10 dagen op een dieet arm aan antioxidanten gezet (o.a. weinig fruit). Hierna werd men in drie groepen verdeeld die afwisselend gedurende een week supplementen met een tomatenextract dat 45mg lycopeen bevat per dag kregen, een week dagelijks tomatensap met circa dezelfde hoeveelheid lycopeen (dus 500 gram tomatensap per dag volgens bovenstaande lijstje) en een week placebocapsules. Tijdens de 10 dagen dat men het antioxidantenarme dieet volgde verergerde de astma. Er trad echter verbetering op door de tomaten-lycopeencapsules en in mindere mate door de tomatensap.
Free Radic Res, 2008
Gerelateerd: Lycopeen bij hersentumoren
Lycopeen tegen botontkalking
Lycopeen tegen hoge bloeddruk
Delen.