Alarm! Syndroom X

Als u nog nooit van syndroom X hebt gehoord, vraagt u zichzelf waarschijnlijk af wat deze mysterieuze aandoening is en of u zich er zorgen over moet maken. Het antwoord is heel eenvoudig: u lijdt er misschien al aan. Syndroom X , ook wel het metabool syndroom genoemd, is een aandoening die veel mensen ontwikkelen tegen de tijd dat ze de middelbare leeftijd bereiken of zelfs al eerder. Syndroom X kan er voor zorgen dat u zich niet alleen moe en duf voelt; ook veroudert u sneller, waardoor de voorwaarden voor rampzalige gezondheidsproblemen, als hart en vaatziekten, diabetes, Alzheimer, kanker en andere ziekten worden gecreëerd. X heeft natuurlijk altijd het onbekende vertegenwoordigd, zoals de onbekende functie bij algebra. Onderzoekers noemden het “syndroom X” toen het voor het eerst werd onderkend, maar nog grotendeels onbewezen en mysterieus was. Tegenwoordig is het metabool syndroom niet langer een mysterie. Het is een beangstigend veel voorkomende en vaak genegeerde aandoening die de gezondheid volledig kan laten ontsporen.

Definitie

Een syndroom is een aandoening die wordt bepaald door een groep symptomen of stoornissen, die met elkaar in verband staan. Van het metaboolsyndroom bestaan diverse, enigszins afwijkende, definities, waaronder: 1. insulineresistentie en een of meerdere andere problemen, zoals 2. abnormale bloedvetten [verhoogd gehalte aan cholesterol en triglyceriden of verlaagd hdl-cholestol] 3. overgewicht (BMI >30 of grote tailleomvang) en 4. hoge bloeddruk. Insulineresistentie is het onvermogen van het lichaam om op een goede manier met koolhydraten uit de voeding om te gaan. Een nuchtere glucosewaarde boven de 5,9 wijst hierop. Artsen weten al jaren dat elk van deze problemen het risico op andere ziekten kan verhogen. Tot voor kort slaagden ze er echter niet in om de gegevens met elkaar in verband te brengen en deze problemen als deel van een syndroom te zien. We weten dat het eten van grote hoeveelheden koolhydraatrijke voeding [ zoals snoep, pasta en brood], het gehalte aan bloedvetten en insuline kan verhogen. Wat we ook weten is dat een verhoogde hoeveelheid insuline overgewicht en een hoge bloeddruk kan bevorderen. Omdat deze problemen met elkaar in verband staan en ze de neiging hebben om in groepen voor te komen, vormen ze met elkaar een syndroom.

Harde Feiten

Om het probleem van het metabool syndroom helder te benoemen en adequate oplossingen te bieden schreven Jack Challem, gezondheidsjournalist,  Burton Berkson, arts en Melissa Diane Smith, orthomoleculair voedingskundige in 2000 een boek getiteld Syndrome X, The Complete Nutritional Program to Prevent and Reverse Insulin Resistance,. Eind vorig jaar verscheen een prettig leesbare Nederlandse vertaling op de markt. Een goede daad van de uitgever, want het aantal Nederlanders met diabetes is tussen 2000 en 2007 gestegen met ruim de helft (55% !). Vooral door de vergrijzing en het toenemende aantal mensen met overgewicht kan het aantal diabetespatiënten in 2025 verdubbelen. Naar schatting overlijden als gevolg van de complicaties van suikerziekte zo’n 10.000 mensen per jaar. [bron: www.diabetesfonds.nl]  Het boek drukt ons met de neus op een aantal harde feiten, zoals: dat veel mensen er nauwelijks bij stilstaan hoe het menselijke voedingspatroon de laatste 100 jaar is veranderd. Met het ontstaan van de moderne landbouw en de moderne technologie zijn er in deze periode radicale veranderingen ontstaan in de wijze waarop onze voedingsmiddelen verbouwd, verwerkt, gefabriceerd, klaar gemaakt en geconsumeerd worden. Deze veranderingen hebben de kwaliteit van ons voedsel uitgehold en onze gezondheid aangetast.

Suiker en (verkeerd) vet

Herinnert u zich de tijd toen er nog geen fastfoodrestaurants zoals McDonalds en Burger King te zien waren ? Of de tijd dat er geen z.g. “ontbijtrepen” te koop waren, een eufemisme voor met suiker overladen ontbijtkoekjes ? Of dat tieners ‘s-ochtends sinaasappelsap, melk of water dronken in plaats van blikjes cola ? Of dat we vers vlees en verse groenten aten in plaats van kant en klaarmaaltijden ? Dat is echt nog niet zo heel lang geleden. In minder dan een generatie hebben we belangrijke veranderingen in onze eetgewoonten aangebracht. Helaas zijn de meeste van die veranderingen niet goed geweest. Als we nog verder terugkijken in de afgelopen eeuw, dan is de consumptie van geraffineerde suikers per persoon bij de gemiddelde Europeaan van enkele kilo’s tot en met zo’n 70 kilo per jaar toegenomen. Sinds het midden van de zeventiger jaren is de consumptie van geraffineerde koolhydraten- pasta’s, brood en zoetigheid- met bijna 30% toegenomen. Deze verandering is gedeeltelijk het resultaat van de populariteit van vetarme, koolhydraatrijke voedingspatronen- voedingspatronen die in feite het metabool syndroom verergeren. Daar komt nog bij dat de hoeveelheid vet in het voedingspatroon helemaal uit balans is geraakt en abnormaal is geworden. De bekende oliën, waarmee gebakken en gebraden wordt, zoals zonnebloem, maïs en saffloerolie, zijn mogelijk de meest geraffineerde voedingsmiddelen die mensen eten en ze hebben vaak ongewenste effecten. Al deze veranderingen hebben negatieve gevolgen voor de gezondheid, omdat ons lichaam er niet voor gemaakt is om deze hoog geraffineerde voedingsmiddelen te verwerken. De schrijvers van “Syndroom X” laten zien dat een voedingspatroon dat rijk is aan geraffineerde koolhydraten en verkeerde vetten verantwoordelijk is voor het ontstaan van dit gezondheidsprobleem. Ze verklaren ook in gemakkelijk te begrijpen taal de functie van glucose, insuline en leggen uit wat insulinegevoeligheid, insulineresistentie en diabetes precies betekenen. Maar vooral, om zo te eten dat glucose en insuline op een gebalanceerde wijze hun werk in ons lichaam kunnen doen en wij gezond blijven.

Het anti-X-voedingspatroon

Challem, Berkson en Smith hebben een speciaal stappenplan ontwikkeld dat bedoeld is om personen te helpen uit de gevarenzone van het metabool syndroom te komen. Ze leggen in hun boek precies uit wat de lezer dient te vermijden, geven voor elke dag uitgebreide en smakelijke recepten voor gezonde voeding, adviseren hoe men het beste in restaurants te werk kan gaan om ook buiten de deur zo verantwoord mogelijk te eten en vertellen hoe men supermarkt en natuurvoedingswijsheid  ontwikkelt . De 9 stappen zien er als volgt uit:

Stap 1. Vermijd geraffineerde koolhydraten.

Stap 2. Eet voedingsmiddelen zo natuurlijk en vers mogelijk

Stap 3. Leg in het voedingspatroon de nadruk op niet-zetmeelhoudende groenten.

Stap 4. Houd het eten van natuurlijke koolhydraatrijke voedingsmiddelen matig of laag.

Stap 5. Vermijd frisdranken, vruchtensappen en andere sterk bewerkte dranken. Wees zeer matig met alcohol.

Stap 6. Vermijd gewone plantaardige oliën en gebruik in plaats daarvan olijfolie.

Stap 7. Verrijk uw voedingspatroon, wanneer u maar kunt met omega-3-vetten.

Stap 8. Blijf uit de buurt van transvetten

Stap 9. Eet eiwitten bij iedere maaltijd en bij elk tussendoortje.

Op zich lijken die stappen eenvoudig, maar ze roepen bij de praktische invulling ervan toch vragen op, zoals: wat zijn eigenlijk niet-zetmeelhoudende groenten ? De auteurs laten de lezer niet in het voedingsbos verdwalen, maar verklaren punt voor punt wat deze maatregelen betekenen bij voedselkeuzes in de winkel en de bereiding in de keuken.

Als extra ondersteuning bij het bestrijden van het metabool syndroom adviseren zij tevens een voor iedereen haalbare en rationele benadering van fitness en lichamelijke activiteit, waarbij wandelen als de beste vorm geldt om insulineresistentie te voorkomen en terug te dringen.

Voedingssupplementen

De auteurs van “Syndroom X” hebben veel onderzoek verricht naar de werking van bepaalde voedingssupplementen. Een aantal van die nutriënten zijn door hen vanuit  wetenschappelijk oogpunt gewogen en te licht bevonden; anderen bieden duidelijke voordelen bij het onder controle brengen van het glucose en insulinegehalte. Zoals alfaliponzuur dat vele jaren werd gebruikt om diabetische complicaties te behandelen, maar waarvan veel artsen niet begrepen hoe het werkte. In de jaren 90 identificeerden ze de voornaamste reden waarom het diabetici helpt. Alfa-liponzuur verlaagt namelijk glucose en insulinewaarden, vermindert insulineresistentie en verbetert insulinegevoeligheid. Hoe meer glucose er wordt verbrand, hoe minder insuline het lichaam hoeft uit te scheiden en hoe minder het lichaam de neiging zal hebben om vet op te slaan. Vitamine E helpt eveneens bij stoornissen die met suiker verband houden. Het vermindert het glucosegehalte, verhoogt de insulinegevoeligheid, neutraliseert vrije radicalen en voorkomt glycosilering van eiwitten. Volgens de auteurs doet vitamine C dat ook, maar dit blijkt niet uit alle onderzoeken. Het Linus Pauling Institute meldt dat vitamine C bij diabetes voor sommigen een positief en voor anderen een negatief effect heeft in hogere doseringen. Bij mensen met hypoglycemie normaliseren chroomsupplementen tevens de insulinefunctie, hetgeen tot een toegenomen insuline-efficiency leidt en een snellere terugkeer naar een normaal glucosegehalte na het eten van veel suiker. Bij mensen met een hoog glucosegehalte leidt een verbeterde insuline-efficiency tot een doelmatiger verwijdering van suiker uit het bloed. Als extra ondersteuning kan chroom worden gebruikt als de stof die de bloedsuikerbalans regelt. Uit een dubbelblind, placebo-gecontroleerd onderzoek bleek dat aanvulling van het voedingspatroon met chroompicolinaat gedurende twee maanden het trigyceridengehalte in het bloed bij diabetici met gemiddeld 17,4% verlaagde. Ook het verband tussen een zinktekort en het metabool syndroom is logisch wanneer je de rol die zink bij de insulinefunctie speelt in overweging neemt. Zink is nodig om de alvleesklier te helpen met de productie van insuline, om insuline te helpen effectiever te werken en om insulinereceptoren van de cellen te beschermen. Lage hoeveelheden magnesium in de voeding verhogen in sterke mate het risico op het ontwikkelen van diabetes 2, hetgeen natuurlijk insulineresistentie in zijn ergste vorm is. Volgens Challem, Berkson en Smith zijn er ook belangrijke rollen weggelegd voor silymarin, bittere meloen, fenegriek, gurmar ,knoflook en kaneel.

Aanrader 

De dieetvoorschriften van de auteurs van dit praktische boek zijn op zich niet revolutionair. Ze passen in het rijtje van de bekende proteïnediëten [ Dr. Frank, Dr. Atkins, Montignac etc] waarbij de nadruk ligt op een zo laag mogelijk gebruik van koolhydraten en veel goede eiwitten. Dergelijke voedingspatronen hebben inderdaad hun nut bewezen bij overgewicht, hoewel natuurlijk altijd gewaakt moet worden voor een zekere eenzijdigheid. Daarbij dient nog opgemerkt te worden dat voor het ontstaan van insulineresistentie geraffineerde suiker en glucose-fructosesiroop nog veel slechter zijn dan  de koolhydraten in bijvoorbeeld rijst, aardappelen of pasta. Personen met nierproblemen en zwangere vrouwen dienen altijd eerst hun arts te raadplegen voordat ze dieëtwijzigingen aanbrengen. De schrijvers adviseren bij het gebruik van een magnesiumsupplement de oxidevorm. Liever zie ik een andere verbinding zoals magnesiumcitraat omdat magnesiumoxide heel moeilijk door het lichaam wordt opgenomen en verwerkt. De angst van de auteurs voor cholesterol deel ik niet. [zie mijn artikel “About Good and Bad Guys”]  Cholesterol wordt pas een probleem als het oxideert [oxycholesterol], maar antioxidanten, zoals vitamine C en E helpen voorkomen dat het op zichzelf gunstige cholesterol wordt geoxideerd tot het schadelijke oxycholesterol.

Waarom is het boek een aanrader? Omdat dit het eerste boek is dat zowel voor de leek als de professional in begrijpelijk Nederlands verklaart wat nu precies de achterliggende mechanismen van het metabool syndroom zijn. Het zet bovendien een compleet programma uiteen, waaronder makkelijk te volgen voedingspatronen [geen hongerdiëten !],  lichte lichamelijke activiteit [geen sportschoolabonnement !] en geeft wetenschappelijk verantwoorde adviezen over het gebruik van  voedingssupplementen die bij de preventie en behandeling van metabool syndroom echt werkzaam zijn. De volledige Nederlandse titel luidt Syndroom X, het complete voedingsprogramma om insulineresistentie te voorkomen en te keren. 

www.succesboeken.nl

Gerelateerd:

Je bent toch zeker niet besuikerd
Puur, wit en dodelijk
Een juist gewicht; niet altijd eenvoudig!