Voer voor reumatologen!

“Er is nog weinig bekend over het effect van voeding op reuma” is te lezen op de site van het Reumafonds. Niets is minder waar ! Als je gewrichtsklachten maar niet uitsluitend als een plaatselijk probleem beschouwt. Bij reumatische klachten is het gehele lichaam betrokken. Een aantal jaren geleden vond een doorbraak in de medische wetenschap plaats met de ontdekking van wat in de Engels sprekende wereld “low-grade-inflammation” werd genoemd. Een laaggradige ontsteking die oorzaak kan zijn van vele chronische ziekten, ook gewrichtsziekten. In 2005 schreef orthomoleculair apotheker dr. Gert Schuitemaker Het Gouden Boekje voor de Gewrichten maar sinds de publicatie van dit handzame werkje is de kennis over de relatie voeding-gewrichtsziekten explosief toegenomen. Een ontwikkeling die Schuitemaker er toe noopte een nieuw boek over dit onderwerp te schrijven : Gewrichten en Voeding.  Het bevat de meest actuele inzichten over de betekenis van voeding en voedingssupplementen bij reumatoïde klachten.

Tweelingbroers

Voedingskeuzes kunnen een cruciale rol spelen bij de preventie en behandeling van gewrichtsklachten, zegt Schuitmaker. Het draait hierbij vooral om twee zaken: oxidatieve stress en laaggradige ontsteking. Beide mechanismen beïnvloeden elkaar en kunnen zich op allerlei plaatsen in het lichaam afspelen, onder meer rond en in de gewrichten. Oxidatieve stress en laaggradige ontsteking dienen daarom zoveel mogelijk te worden beperkt. Maar dan moet het lichaam wel beschikken over voldoende voedingsstoffen in de juiste verhoudingen  En daaraan ontbreekt het bij veel mensen. En als die niet voorhanden zijn ontspoort het ontstekingsproces, wat tot chronische ontstekingsziekten leidt. Bij reumatoïde artritis is dit duidelijk bij artrose minder. Daar ligt de nadruk meer op de slijtage door overmatige en langdurige belasting. Maar ook bij artrose is de ontstekingscomponent absoluut aanwezig. Dat is ook het geval bij een z.g. tennisarm, slijmbeursontsteking en het carpaaltunnelsyndroom. Schuitemaker geeft aan dat zo’n laaggradige ontsteking zichtbaar is te maken door de CRP-test, een veelgebruikte methode om de bloedwaarden van het C-reactieve proteïne, een ontstekingsmarker, te bepalen.

Eet mediterraan

Dat is een advies dat u niet snel van uw reumatoloog te horen krijgt. Die zal de behandeling vermoedelijk starten met het voorschrijven van krachtige ontstekingsremmende medicijnen die vaak ernstige bijwerkingen hebben. In acute gevallen kunnen die van groot nut zijn, zegt Gert Schuitemaker, maar gedachtig het motto “eerst voeding, dan medicijnen” zou eerst eens geprobeerd kunnen worden om met behulp van voeding die onvriendelijke tweelingbroers te bedwingen. Daarbij zou het mediterrane “dieet”  een goede ondersteunende rol kunnen vervullen. Want de CRP-spiegel in het bloed wordt sterk beïnvloed door voeding.

Laaggradige ontsteking wordt nog eens extra in de hand gewerkt doordat onze voeding tegenwoordig verhoudingsgewijs uitzonderlijk veel omega 6-vetzuren in de vorm van linolzuur bevat. Bronnen zijn de vele margarines en maïs en zonnebloemolie. De lage hoeveelheid omega 3-vetzuren, die veel in vette vis voorkomt, staat hiertoe in geen verhouding, terwijl deze vetzuren juist ontstekingsregulerend werken. Schuitemaker beschouwt dit als de belangrijkste oorzaak van de ontsporing van ons afweersysteem. Zijn advies bij reumatoïde klachten luidt dan ook: wees overvloedig in het gebruik van olijfolie extra vergine en olijven. Gebruik bij het voorzichtig ! bakken en braden geen zonnebloemolie of margarine. Neem dagelijks een breed scala aan fruit,  groenten, salades, noten en zaden. Gebruik kruiden als oregano, dille, tijm, rozemarijn, munt en basilicum als vervangers van zout en andere smaakversterkers. Eet eieren en gebruik yoghurt en met mate kaas. Zet wekelijks vette vis op het menu en drink één a twee glazen rode wijn bij het eten. Let ook op uw gewicht, want de kans op gewrichtsklachten neemt toe bij overgewicht. Vooral bij knieartrose een vorm die het vaakst voorkomt. Zo bevordert een overmaat aan lichaamsvet ook nog eens de laaggradige ontsteking. Afvallen is daarom een bittere noodzaak. Angst voor vetten is daarbij overdreven. Olijfolie en visvetten zijn gezond en geven een verzadigd gevoel, zodat u niet een uur later wéér honger heeft, zegt Schuitemaker.

Systeembiologie

Pathologie in de gewrichten is niet perse iets lokaals. Het hele lichaam is er bij betrokken. Dit dient dus ook te gelden voor de preventie en de therapie. En dit uitgangspunt maakt het boek van Gert Schuitemaker uniek ten opzichte van de klassieke reumatologische literatuur. Systeembiologie als wetenschap is de studie van biologische systemen als geheel, zoals het menselijk lichaam. De systeembiologie is van zeer recente datum. Maar het concept is al veel ouder. Het heeft als benadering alle kenmerken van het holisme, het eeuwenoude standpunt van de natuurgeneeskunde. Voeding neemt hier als vanzelfsprekend een centrale plaats in. Verwijdering van ballaststoffen, ontgifting dus, is door de geschiedenis heen een onlosmakelijk en wezenlijk onderdeel geweest. Deze benadering staat lijnrecht tegenover de wijze waarop de reguliere geneeskunde naar reuma en de behandeling ervan kijkt. Schuitemaker vindt het noodzakelijk dit onder de aandacht van de lezer te brengen, omdat deze vorm van geneeskunde al deze processen blokkeert, zoals met ontstekingsremmende reumamedicijnen. Met de opkomst van de systeembiologie krijgt de orthomoleculaire [natuur]geneeskunde, enorm  de wind in de rug en raakt de reguliere geneeskunde feitelijk beetje bij beetje in een isolement. De nieuwe wetenschappelijke kennis draagt de bouwstenen aan voor de orthomoleculaire behandeling van reuma en niet voor een therapie die uitsluitend is gericht op symptoombehandeling. Die wordt pas relevant als de patiënt de pijn nog maar moeilijk kan verdragen.

Stappenplan
Trouw aan zijn adagium “Eerst voeding , dan medicijnen” heeft Schuitemaker bij de aanpak van reumatische klachten een stappenplan. Stap 1. gezonde voeding, stap 2. de juiste basisvoedingssupplementen, zoals een goede multi en stap 3. specifieke maatregelen zoals glucosamine.  Als die drie stappen niet het gewenste resultaat opleveren, komen medicijnen in beeld om de pijn te verlichten. Natuurlijk zijn er ook andere behandelingen, zoals operatieve ingrepen. Maar dat is werk voor reumatologen en orthopeden. Als het gaat om de bestrijding van laaggradige ontsteking zijn er belangrijke rollen weggelegd voor vitamine C en vitamine D3. Beide zijn krachtige ontstekingsremmers. Een tekort aan deze voedingsstoffen kan een oorzaak zijn van laaggradige ontsteking en wat de laatste aangaat is het verstandig te streven naar een dagdosis van minimaal 2000 i.e. Ook is het goed te letten op de juiste vetzuurbalans. Aangezien in het algemeen teveel linolzuurrijke producten worden geconsumeerd, die ontstekingsbevorderend werken, dient de nadruk te liggen op een grotere inname van visvetzuren EPA en DHA, die ontstekingen tegengaan.De balans linolzuur/visvetzuren in ons menu van heden varieert van 10:1 tot 30:1. Deze moet toch zeker met een factor 10 worden teruggebracht naar 4:1 of zelfs 1:1. Wanneer iemand last krijgt van zijn gewrichten, zal hij hier eerst naar moeten kijken. Voor de meeste mensen geldt immers dat een leven lang deze disbalans is opgebouwd. Het evenwicht herstelt zich dus niet van de een op de andere dag ten gunste van de visvetzuren. Gedurende lange tijd is een relatief hoge dosering van deze omega-3 vetzuren nodig.

Specifieke supplementen
Schuitemaker meldt dat bij de bestrijding van reumatoide klachten zeer goede ervaringen zijn geboekt met glucosamine. In verschillende onderzoeken is glucosamine afgezet tegen de niet steroidale, anti-inflammatoire medicijnen [NSAID’s], zoals diclofenac, ibuprofen, naproxen en aspirine. Glucosaminesulfaat bleek minstens zo goed te werken als de geteste NSAID’s, maar de werking kwam iets later op gang.De NSAID-slikkers meldden weliswaar eerder pijnverlichting, maar daar staat tegenover dat het effect van glucosamine langer bleek aan te houden, ook nadat de behandeling was gestopt.Op het punt van veiligheid scoort glucosamine aanmerkelijk beter dan de reguliere medicijnen in tegenstelling tot de NSAID’s die als ernstige bijwerkingen maagzweren en bloedingen hebben. Dit verschil is een belangrijk winstpunt omdat het bij een chronische aandoening als artrose meestal aankomt op een langdurige behandeling. Daarnaast bestaat de indruk dat NSAID’s het proces van artrose op termijn kunnen versnellen, terwijl er sterke aanwijzingen zijn dat glucosamine juist een remmende werking heeft. In een Belgisch onderzoek bleek dat de gewrichtsspleetvernauwing bij glucosaminegebruikers vrijwel tot staan werd gebracht.Wie de werking van glucosamine extra wil versterken kan het gebruik ervan combineren met groenlipmossel-extract en of chondroitinesulfaat. Positieve resultaten worden ook gerapporteerd door het gebruik van astaxanthine, methylsulfonylmethaan [MSM], vitamine B3, vitamine B12, vitamine E, CLA, OPC’s, probiotica, gember, curcumine (geelwortel) en boswellia serrata.

Onderliggende oorzaken
Aan gewrichtsklachten kunnen ziekten ten grondslag liggen, waarvan het belangrijk is dat ze worden gediagnosticeerd. Gert Schuitemaker drukt de lezer van zijn boek dan ook op het hart dat bij reumatoïde klachten de tussenkomst van een arts altijd op zijn plaats is. Want een traagwerkende schildklier [hypothyroïdie] komt erg vaak voor, maar de diagnose wordt dikwijls gemist.Volgens schattingen gaan in ons land een half miljoen mensen gebukt onder schildklierstoornissen. En die kunnen verband houden met een verhoogde CRP-waarde en derhalve een laaggradige ontsteking. Gewrichtsklachten kunnen daarvan het gevolg zijn. Ook de ziekte van Lyme, de ziekte van Crohn en erfelijke hemochromatose zijn ziekten die gepaard kunnen gaan met gewrichtsklachten. Er bestaan ook medicijnen die gewrichtsklachten als bijwerking hebben. Daarom vindt Schuitemaker het verstandig om bij dergelijke klachten eens goed naar uw medicijngebruik te kijken, inclusief de zogenaamde zelfzorgmiddelen. Zoek in de bijsluiter de passages op die gaan over bijwerkingen en ga terug in de tijd om er achter te komen wanneer de gewrichtsklachten zijn ontstaan.

Vooral als de klachten zich hebben ontwikkeld nadat u een bepaald geneesmiddel bent gaan gebruiken, dient u extra op uw hoede te zijn. Losec en andere protonpompremmers behoren al jaren tot de meest voorgeschreven geneesmiddelen in ons land. En het is niet de enige populaire medicijngroep waarvan bekend is dat gewrichtsklachten tot de bijwerkingen kunnen behoren. Ook de cholesterolverlagers of statines kunnen het bewegingsaparraat aantasten. In de bijsluiter van atorvastatine is bijvoorbeeld te lezen dat bijwerkingen als spier en gewrichtspijn vaak voorkomen. Bloeddrukverlagers als nifedipine, amlodipine, metropolol, valsartan, enalapril en furosemide behoren ook tot de problemenmakers.

Anders denken, anders doen
“Leer er maar mee te leven” is niet bepaald een bemoedigende uitspraak voor een patiënt met chronische gewrichtspijn. Anders denken en anders doen zijn daarentegen twee mogelijkheden die kunnen helpen beter met de pijn om te gaan. Het is tevens een serieuze mogelijkheid om het medicijngebruik te beperken zegt Gert Schuitemaker. Bij pijnbestrijding valt overigens nog te denken aan massage,acupunctuur of neuraaltherapie. Laatst genoemde is een medische behandeling waarbij met een dun naaldje injecties worden gegeven met meestal procaïne, dat ook wordt gebruikt voor lokale verdoving. De injecties worden gegeven in het pijngebied en eventueel gecombineerd met enkele diepere injecties ter hoogte van de uittreedplaatsen van verschillende zenuwen, of op andere plaatsen bij de wervel. Blijf vooral ook bewegen zegt Schuitemaker, en zoek die vorm van beweging die bij u past, dus bewegen op maat. Immers “rust roest”.
Alles bij elkaar biedt het nieuwe boek van Gert Schuitemaker unieke informatie voor zowel patiënt als behandelaar. Het is niet alleen leesvoer voor hen die dagelijks met deze slopende ziekte moeten omgaan; ook reumatologen zullen hier informatie vinden die in de klassieke literatuur niet voorkomt, want gewrichtsklachten staan niet op zichzelf, maar maken deel uit van een algehele laaggradige ontsteking die met succes orthomoleculair bestreden kan worden.

Gewrichten en voeding; Dr Gert E. Schuitemaker, 2012. www.ortho.nl