Het oog wil ook wat….

Ze is 80 jaar, zeer vitaal , en woont nog altijd zelfstandig in haar huisje tussen de Sloveense heuvels. Het intensief bewerken van haar tuin ( ook omspitten ! ) en autorijden behoren  tot haar favoriete bezigheden. ‘s-Middags kijkt ze op t.v.  even naar een vage soapserie uit Spanje en ‘s- avonds, na haar kook en eetactiviteiten, naar het nieuws. Daarna kruipt ze het liefst in bed met een goed stuk lectuur. Ik heb het over mijn lieve schoonmoeder.

Een paar jaar geleden kwamen er rimpels in haar betrekkelijk zorgeloze bestaan. Ze was op een dag haar leesbril kwijt. Overal gezocht, nergens gevonden. Naar de opticien voor een andere. Maar die nieuwe leesbril bood niet veel soelaas. Het leek wel of sommige letters op het papier gewoon verdwenen. Ze ging naar de oogarts. Die stelde de diagnose: leeftijdsgebonden macula-degeneratie, kortweg LMD genoemd.

Troebele [vooruit]zichten
Voor iemand die 80 jaar op eigen pootjes heeft gestaan is zo’n diagnose even slikken. Het betekent meer inspanning bij het lezen  en ‘s-avonds niet meer achter het stuur van de auto kruipen.
Volgens de Duitse arts Dr. Michaela Döll wordt ongeveer één op de vier 65 tot 79 jarigen erdoor getroffen. Circa 40% van alle 80 plussers krijgen dezelfde diagnose te horen. Bij vrouwen is het risico op LMD zelfs 2 x zo groot.  Hoe ontstaat dit probleem ?

In het centrum van het oognetvlies bevindt zich een zogeheten “gele vlek” , de macula genoemd.
Die gele vlek  bevat zeer gevoelige zintuigcellen (kegeltjes) die niet alleen belangrijk zijn voor de waarneming van kleuren, maar ook om scherp te kunnen zien.
Naarmate men ouder wordt hoopt zich in het uiterst gevoelige gebied van de gele vlek afval op, drusen genaamd. Nu worden afvalstoffen normaal gesproken in het lichaam door de bloedstroom afgevoerd, maar de macula heeft geen vaten. Het gevolg is dat door de opgehoopte vuildeeltjes, de macula geleidelijk verdwijnt. Dat kan tot geheel of gedeeltelijke blindheid leiden. Niet iets om vrolijk van te worden. Vooral niet als u weet dat  LMD  tot nu toe niet of nauwelijks te genezen is. Maar het goede nieuws is dat er wel manieren zijn om deze vorm van oogdegeneratie zo veel mogelijk te voorkomen.
En dan is het verstandig om daar niet mee te wachten tot u 80 bent !

Grijze staar
Toen u uw pas gekochte auto uit de showroom reed, leek de voorruit wel zo helder als kristal.  Door de inwerking van vuil, vogelenpoep, opspattende steentjes etc. ontstaan er na vele jaren kleine beschadigingen in het glas en wordt het zicht minder helder.
Het oog heeft ook een “voorruit”, de lens, en met het stijgen der jaren neemt de helderheid en het “zicht” daarvan ook af.  Dat wordt ooglensvertroebeling of grijze staar genoemd.
De symptomen zijn meestal het waarnemen van vage beelden, een verhoogde lichtgevoeligheid of het slecht kunnen zien van contrasten. Nachtblindheid is een ander verschijnsel dat in dit ziektebeeld past.
Naast  diabetes zijn ook de  degeneratie van lenseiwitten en afzetting van calcium en cholesterolkristallen op de lens grote boosdoeners bij grijze staar.
Personen die vaak in de volle zon moeten werken zoals boeren, hoveniers, stratenmakers, bouwvakkers etc., lopen een extra gevaar. Ik zal u straks vertellen waarom.

Glaucoom
Glaucoom is een andere oogaandoening die wordt gekenmerkt door een te hoge druk binnen in de oogbol. In het inwendige van het oog wordt voortdurend vocht gevormd dat normaal gesproken uit het oog wordt afgevoerd naar de bloedvaten. Zit deze afvoer verstopt, dan kan het vocht niet weg en wordt de druk in de oogbol groter. Het gevolg is dat de oogzenuw wordt aangetast en afsterft. De signalen daarvan zijn vaak dat het  beeld uitvalt. Het gezichtsveld vernauwt zich dan steeds meer tot een soort tunnelblik. Als dan niet tijdig wordt ingegrepen is onomkeerbare schade [blindheid] het gevolg. Volgens schattingen zou 10% van alle mensen boven de 40 een verhoogde oogdruk hebben. In Nederland lijden maar liefst 150.000 mensen aan glaucoom.

Op hol geslagen moleculen
Ik veronderstel dat u weet dat alles in het universum is opgebouwd uit atomen, de bouwsteentjes van al het geschapene. Normaal bevat een atoom 2 elektronen in zijn buitenste baan. We spreken dan van een gepaard elektron. Bij een zogeheten “vrije radicaal” is 1 elektron afwezig (die is als het ware afgeschoten) zodat het atoom nog maar 1 elektron over heeft. In zo’n geval gaat het dus om een ongepaard elektron. Maar deze “onbalans” kan in de natuur niet bestaan. Het ongepaarde elektron gaat dan ook direct op zoek naar een ander elektron. Zo gauw het in de buurt komt van een normaal molecuul, steelt het daar een elektron ! Maar die diefstal kan tot beschadiging van celwand, celkern en zelfs het DNA (= de blauwdruk van ons leven) leiden. En dan hebben wij het in de context van dit verhaal over zeer ernstige oogbeschadigingen. In de natuur, zowel binnen als buiten ons lichaam, speelt zich deze elektronendiefstal  24 uur per etmaal af.
U kunt zich die situatie ongeveer zo voorstellen: twee mensen bouwen beiden een huis. De bouwer nr. 1 komt een steen tekort. Als bouwer nr.2 even niet kijkt haalt bouwer nr. 1 met een snelle beweging een steen uit diens pas gemetselde muurtje. Vervolgens stopt ie hem in zijn eigen bouwproject. Maar bouwer nr. 2, ook niet gek, denkt: wat hij kan, kan ik ook. Die loopt gauw naar een ander huis in de buurt en peutert daar weer een steen uit de muur. Vervolgens komt de bezitter van dat huis (nr. 3.) naar buiten en doet op zijn beurt hetzelfde bij buurman nr. 4. Waarop huiseigenaar nr.4 hetzelfde doet bij nr. 5 want hij wil ook niet op de tocht zitten. Enzovoorts en zo verder. Er volgt een ware kettingreactie waarbij in de ene straat na de ander stenenrovers actief zijn. Om te voorkomen dat de hele wijk wordt afgebroken, moet de politie worden ingeroepen. Dit is immers geen film van Stan Laurel & Olivier Hardy. Hier is sprake van crimineel gedrag (diefstal ) ! Gelukkig kan deze onverkwikkelijke stenen (= elektronen) roof adequaat worden aangepakt door een goed functionerend politieapparaat: de z.g. antioxidanten ! Die worden gedeeltelijk door het lichaam middels enzymwerking geproduceerd. De meeste antioxidanten echter moeten via de voeding worden aangevoerd.  Antioxidanten zijn dus eigenlijk politieagenten die er voor moeten zorgen dat de wijk (= ons lichaam) niet wordt afgebroken. Ze moeten de op hol geslagen stenendieven (de vrije radicalen) arresteren en wegslepen. (“wegvangen”).

Kleurrijk politiekorps
De eerder genoemde Dr. Michaela Döll is zeer actief op het terrein van voeding en [oog]degeneratieziekten.  Al meer dan 10 jaar geeft zij seminars voor geïnteresseerde artsen en apothekers. Die hebben volgens haar een ontstellend gebrek aan kennis over de invloed van voeding op de gezondheid.
In haar boek Das Antioxidantienwunder [ München, 2003] schrijft zij bijv. dat dagelijkse consumptie van ca. 650 gram groente en fruit, een goede kans geeft om voldoende oogbeschermende carotenoïden op te nemen. Carotenoïden vertegenwoordigen de meest verspreide groep van natuurlijke voedingskleurstoffen. Het zijn sterke  biologische politieagenten (vrije radicalenvangers).Ze heten Luteïne,  Zeaxanthine,  Alfa en Betacaroteen en Lycopeen. Vooral worteltjes, paprika’s ,tomaten, maïs, eigeel, groene bladgroenten, abrikozen, groene pepers, roze grapefruit, kortom alles wat kleur heeft, zijn rijk aan dit politiekorps. De roep dient dus niet alleen te zijn : “Meer blauw (op straat), maar ook meer rood, meer groen, meer geel, meer oranje etc. !”

Dat is vooral belangrijk bij maculadegeneratie  zegt Dr. Döll, want juist op die “gele vlek” bevinden zich geelgekleurde carotenoïden, die zich als een beschermend politiekordon over de gevoelige kegeltjes “werpen” en vrije radicalen bestrijden. Wie dus carotenoïderijk eet, “voert” dus de gele vlek gestaag met vrije radicalenvangers.
Volgens dokter Michaela is 5 mg Luteïne ( gelijk aan 100 gram spinazie) per dag al in staat om het risico op LMD met 50% te verlagen. Als extra ME (mobiele politie-eenheid) roept zij naast veel “kleurrijke” voeding, ook vitamine C, vitamine D3, vitamine E, enkele vitamines uit de B-groep, natuurlijke beta-caroteen, de mineralen selenium en zink te hulp.
Ook voor de blauwe bosbes en de druivenpit zijn bij oogdegeneratieve ziekten mooie taken weggelegd. Zo hebben extracten van deze natuurproducten een toegenomen bloedtoevoer naar het netvlies en een verbetering van het gezichtsvermogen tot gevolg. Klinische studies hebben aangetoond dat ook aftreksels van de Japanse tempelboombladeren (Ginkgo Biloba) vertragend kunnen werken op de degeneratie van de macula.

In de AREDS-studie (Age Related Eye Disease Study) werd bij LMD patiënten geconstateerd dat een dergelijke aanpak in staat is het voortschrijden van de aandoening een halt toe te roepen en, in sommige gevallen, zelfs gedeeltelijk terug te dringen. Wat ik nu zo interessant vind is dat de oogarts van mijn schoonmoeder Luteïne als voedingssupplement heeft voorgeschreven. Die ontwikkeling mag als opmerkelijk worden aangemerkt. Tot voor kort hadden reguliere artsen in Slovenië nauwelijks “oog” voor een voedingskundige benadering van LMD. In de Verenigde Staten ( en nu ook in Duitsland en Nederland !) denken oogartsen echter al langer in de voedingsrichting. Daarom ben ik blij te kunnen melden dat het met moeders oog redelijk gesteld is: het is weliswaar niet beter geworden, maar wel gestabiliseerd, waardoor totale blindheid hopelijk voorkomen wordt.

Blikvangers
Vrije radicalen zijn in overdrachtelijke zin echte “blikvangers”. Dat wil zeggen dat zij medeverantwoordelijk zijn voor de achteruitgang van het gezichtsvermogen. Wanneer van de zon afkomstige UV-stralen en schadelijke stoffen in de lucht de ooglenzen treffen, komt er een vloed aan vrije radicalen vrij. Onze huid kan zich daartegen teweer stellen met melanineproductie (pigmentvorming). Het oog echter kan zich onvoldoende verdedigen en moet daarom het vrije radicalenbombardement gelaten over zich heen laten komen. De zon heeft om die reden een zeer schadelijk effect op de gevoelige oogzenuwen. Hoe ge”zon”d de zon dus ook is, hij heeft ook “schaduw”kanten.
Personen die roken lopen een 6 x zo hoog risico op maculadegeneratie dan niet-rokers. Andere chronische aandoeningen die het risico op degeneratieve oogziektes sterk vergroten zijn atherosclerose, hoge bloeddruk en diabetes.

Misdaadpreventie
Hoe kunnen we die op hol geslagen stenendieven, de vrije radicalen, zo veel mogelijk de voet dwars zetten ?  Ik heb de volgende adviezen voor u:

  1. Stop vandaag nog met roken. De chemicaliën in tabak zijn gigantische vrije radicalenleveranciers !
  2. Gebruik zo min mogelijk gegrild of gefrituurd voedsel. Ook bij grillen, barbecuen en frituren vliegen de vrije radicalen bijna letterlijk om je oren.
  3. Eet veel peulvruchten (rijk aan zwavelbevattende aminozuren), fel gekleurde groenten en donkergroene bladgroenten.
  4. Draag zomers en tijdens wintersport een kwalitatief goede zonnebril met UV- filter. Laat u daarin adviseren door een opticien.
  5. Neem regelmatig een portie blauwe bessen, zwarte bessen, kersen etc. (lekker op brood en in de yoghurt). Ook veel ander fruit, liefst biologisch geteeld.
  6. Eet minstens 2 x per week vette vis, zoals haring, makreel, zalm, sardines en tonijn. De daarin aanwezige omega 3-vetzuren zijn een weldaad voor de ogen. Als u niet van vis houdt zijn goede visoliecapsules ook een prima oplossing.
  7. Laat uw ogen regelmatig controleren bij opticien en oogarts. Zeker als u ouder dan 40 bent. Bij twijfel over de kwaliteit van uw “blikveld” niet doormodderen !
  8. Als blijkt dat uw ogen wat extra ondersteuning nodig hebben, overleg dan met uw oogarts het gebruik van de bovengenoemde extracten en supplementen.

Misschien denk je: ach ik ben nog jong, ik “zie” dat later wel. Maar de kans dat je later nog voldoende ziet is niet zomaar gegarandeerd. Wees dus lief voor je ogen, je hebt er maar twee. Immers, het oog wil ook wat  ?

Delen.

8 gedachten aan “Het oog wil ook wat….”

  1. Een recent onderzoek bevestigt een aantal risicoverlagende factoren die door Anthon hierboven op een rij zijn gezet en voegt er nog één aan toe: een dieet met een lage glycemische index (zie o.a.) verlaagt vermoedelijk het risico op maculadegeneratie.
    Verder bevestigt dit onderzoek dat bij een hogere inname van de visvetzuren EPA en DHA, al dan niet naast het supplement dat in de AREDS1 studie werd gebruikt (vitamines C en E, ß-caroteen, zink en koper) maculadegeneratie minder voorkwam. Er loopt nu overigens het AREDS2 onderzoek dat het effect van luteïne, zeaxanthine en de omega-3 vetzuren grootschalig onderzoekt.

    Br J Ophthalmol. Published Online First: 9 June 2009. doi:10.1136/bjo.2008.143412

  2. Nog een toevoeging/bevestiging. Een goed opneembare bron van zeaxanthine en luteïne is eigeel. Ouderen bij wie een laag gehalte van deze kleurpigmenten was vastgesteld (of men al maculadegeneratie had wordt niet vermeld) dienden twee of vier eierdooiers per dag te eten gedurende vijf weken. Dit verhoogde de concentratie luteïne en, vooral, zeaxanthine. Bij vier eieren per dag steeg het zeaxanthinegehalte in de macula met 82%.
    Het ldl-cholesterolgehalte steeg niet, wel het gunstige hdl-cholesterol met 5%. Veel proefpersonen gebruikten overigens wel statines.
    http://www.ajcn.org/cgi/content/abstract/90/5/1272

  3. Luteine komt veel voor in groene groentes, vooral boerenkool en raapstelen. Om voldoende zeaxanthine binnen te krijgen is veel lastiger. Oranje paprika’s zijn er rijk aan! En zeaxanthine is waarschijnlijk aanzienlijk belangrijker dan luteine!
    Het is ook belangrijk te weten dat MD patiënten moeten weten welke vorm van MD men heeft: LMD of JMD. Bij JMD moet men niet teveel vitamine A en beta-caroteen innemen; dus geen wortletjes eten.

  4. Ik ben een man van 70 jaar en leef al vele jaren gezond. Toch heb ik last van zwarte haren in mijn ogen, vooral bij een heldere achtergrond, die volgens de oogarts een gevolg zijn van veroudering en onschuldig zijn en waar verder niets aan te doen is. Is hier wellicht iets aan te doen met speciale voeding en zo ja welke voeding??

  5. Andre, het door jou genoemde verschijnsel wordt veroorzaakt door desintegratie van eiwitmoleculen in de ooglens, en is inderdaad erg vervelend maar volkomen onschuldig. Mijn vrouw en ik zijn langzaam op weg naar de 70 en hebben hetzelfde probleem. En daar is inderdaad weinig aan te doen. Vaak worden die ‘spinnenwebben’ (zoals mijn vrouw ze noemt) met de tijd wel iets minder. Voor de algehele bevordering van het gezichtsvermogen kan ik je het volgende adviseren:
    1. Zet 2-3 x per week vette vis op je dieetlijstje (omega-3-vetzuren zijn belangrijk voor de bloedvaten in de oogbol) En als je niet van vis houdt, gebruik dan 1-2 x daags 1000 mg visolie in de vorm van capsules.
    2. Gebruik zo min mogelijk alcoholische versnaperingen-niet zo goed voor het oog.
    3. Zet elke week een -of meer- malen donkergroene groenten, zoals spinazie en broccoli op je menu.
    4. Eet elke dag een zacht gekookt eitje. De daarin aanwezige luteine en zeaxanthine zijn belangrijke substanties om het gezichtsvermogen in stand te houden.
    5. Vermijd langdurige blootstelling aan zonlicht; draag een goede U.V. zonnebril
    6. Rook je ? Vandaag nog stoppen ! Is de pest voor je ogen – en de rest van je lichaam.
    7. Probeer ook als toetje blauwe bosbessen te eten – mag ook uit de diepvries. Zitten prachtige substanties in voor de instandhouding van je ogen.
    8. Orthomoleculaire maatregelen die min of meer nuttig zijn gebleken zijn:
    a. Vitamine C 3 x daags 1000 mg
    b. Zeaxanthine 2 x daags 3 mg
    c. Luteine 2 x daags 20 mg
    Met deze maatregelen ben je al een heel eind op weg om je oogprobleem een beetje binnen de perken te houden. Enneh…een jaarlijkse oogmeting bij de oogarts om staar, maculadegeneratie of glaucoom voor te blijven is altijd een aanrader.
    gr. Anthon

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.